Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ερωτήματα επανέρχονται επί πολλές δεκαετίες και δεν έχουν πάψει να πλανώνται στον αέρα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό για τη γυναικεία γραφή, αφού ο κύκλος φαίνεται πως χρειάζεται ακόμη αρκετό χρόνο για να ολοκληρωθεί.

Υπάρχει όντως γυναικεία γραφή, τι αντιπροσωπεύει, με ποιούς τρόπους θεσπίζει τους νόμους της και πώς τους υπερασπίζεται;

Ανοίγει πράγματι η λογοτεχνία που γράφεται από γυναίκες τον δρόμο για έναν διαφορετικό κόσμο και εφόσον το κάνει, ποια σχέση έχει αυτός ο κόσμος με τον κόσμο των ανδρών; Αποτελεί ορκισμένο εχθρό του, παραμένοντας σε μετωπική αντίθεση μαζί του, ή προτείνει απλώς μιαν εναλλακτική προοπτική, προβάλλοντας ένα είδος ευαισθησίας που δεν θα αποκτήσει ποτέ ο ανδρικός λόγος; Τα ερωτήματα επανέρχονται επί πολλές δεκαετίες και δεν έχουν πάψει να πλανώνται στον αέρα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό αφού ο κύκλος τους φαίνεται πως χρειάζεται ακόμη αρκετό χρόνο για να ολοκληρωθεί.

Σήμερα 8 Μαρτίου η γυναίκα γιορτάζει και η γιορτή μάς δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τη συμμετοχή της σε μιαν από τις πιο υποκειμενικές εκφάνσεις της σύγχρονης λογοτεχνίας, την ποίηση. Οι γυναίκες προσήλθαν στην ποίηση (δεν συνέβη το ίδιο με την πεζογραφία) από πολύ νωρίς (ας σκεφτούμε τους ερωτικούς στίχους της Σαπφώς ή τα λατρευτικά επιγράμματα της Κασσιανής), αλλά μόνο από τον 19ο αιώνα και μετά άρχισαν να διαμορφώνουν την εντελώς προσωπική τους γλώσσα. Ο φεμινισμός έπαιξε σίγουρα εν προκειμένω δραστικό ρόλο: δεν είναι τυχαίο πως η έννοια της υποκειμενικότητας αναδείχθηκε από γυναίκες θεωρητικούς της εποχής μας (ανάμεσά τους η Τζούλια Κρίστεβα και η Κατρίν Κλεμάν), που έβαλαν απέναντι στον άκαμπτο και αυταρχικό λόγο του ανδρικού φύλου τη συνεχή κινητικότητα, την πολυσημία και την ανατρεπτική διάθεση της γυναικείας έκφρασης.

Σε ό,τι αφορά τη νεοελληνική ποίηση, οι γυναίκες ξεκίνησαν την πορεία τους από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα (από την Αιμιλία Δάφνη, τη Μυρτιώτισσα, τη Μαρία Πολυδούρη, τη Ρίτα Μπούμη-Παπά και τη Μελισσάνθη μέχρι τη Μέλπω Αξιώτη, τη Μάτση Χατζηλαζάρου, τη Ζωή Καρέλλη και τη Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη), για να ενισχύσουν φανερά τη θέση τους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (από την Ελένη Βακαλό, τη Βικτωρία Θεοδώρου, την Όλγα Βότση και τη Μαντώ Αραβαντινού μέχρι την Κική Δημουλά, τη Ζέφη Δαράκη, τη Νανά Ησαΐα και την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ). Το διαταραγμένο και κατακερματισμένο εσωτερικό τοπίο, το αθόρυβο, σχεδόν αποσιωπημένο γυναικείο βίωμα, η ερωτική και η υπαρξιακή οδύνη, η ισχυρή σωματική αίσθηση, όπως και η σταδιακή μετάβαση από την παράδοση στον μοντερνισμό, τον υπερρεαλισμό και τα πρώτα φανερώματα του μεταμοντερνισμού δίνουν τα απαραγνώριστα στοιχεία αυτής της μακράς διαδρομής, που δεν θα αργήσει να προετοιμάσει μια καινούργια περίοδο: την περίοδο την οποία θα εγκαινιάσουν οι γυναίκες της γενιάς του 1970.

Η Παυλίνα Παμπούδη, η Άντεια Φραντζή, η Μαρία Κυρτζάκη, η Τζένη Μαστοράκη, η Δήμητρα Χριστοδούλου, η Μαρία Λαϊνά, η Νατάσα Χατζιδάκι, η Βερονίκη Δαλακούρα και η Αθηνά Παπαδάκη είτε θα ταιριάξουν τη μυθολογία της φύσης και την καθημερινότητα του γυναικείου φύλου με τις αρχαϊκές τους εικόνες, είτε θα εικονογραφήσουν την πάλη με το ανέκφραστο και τις ανεκδήλωτες σημασίες της γλώσσας (ας προσθέσουμε εδώ την Αλόη Σιδέρη και την Ανθή Μαρωνίτη, που μολονότι η μια παλαιότερη και η άλλη συνομήλικη της γενιάς του 1970 θα εμφανιστούν στα γράμματα μόνο την τελευταία δεκαπενταετία του αιώνα).

Στις νεότερες γυναικείες παρουσίες θα χρειαστεί να συμπεριλάβουμε, μεταξύ άλλων, την Κλεοπάτρα Λυμπέρη, τη Βικτωρία Καπλάνη, τη Μαρία Τοπάλη, τη Δήμητρα Κωτούλα, τη Φοίβη Γιαννίση, τη Μαριγώ Αλεξοπούλου και την Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη. Το κρυπτικό στοιχείο και τα αλλεπάλληλα γλωσσικά και σκηνοθετικά παιχνίδια, η αποθέωση της συνειρμικής εικόνας, η απελευθέρωση του ερωτικού εγώ και ο τρόμος του θανάτου θα σημαδέψουν μια ποίηση που μαζί με τις κατακτήσεις της γενιάς του 1970, όπως και με εκείνες των μεταπολεμικών προκατόχων της, θα οδεύσει βαθμιαία πέραν του διαχωρισμού των φύλων, παραχωρώντας το όποιο ειδικό βάρος της γυναικείας γραφής στην προτεραιότητα της λογοτεχνίας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ