Η εκκλησιαστική τέχνη μπορεί να είναι σύγχρονη

Το εσωτερικό του ναού της Αγίας Τριάδας στη Φατίμα της Πορτογαλίας, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τομπάζη
Η εκκλησιαστική τέχνη δεν σταμάτησε στο Βυζάντιο ούτε στη Μεταβυζαντινή εποχή. Προχώρησε, όπως όλες οι τέχνες, έστω και αν η πιστή αναπαραγωγή των βυζαντινών προτύπων στη ζωγραφική και στην αρχιτεκτονική συνεχίζεται αδιαλείπτως ακόμη και σήμερα. Πόσο ορθό όμως είναι αυτό;

«Όσο λαμπρή και αν είναι η παράδοση, δεν σημαίνει ότι πρέπει να επαναλαμβάνεται» είναι η κατηγορηματική απάντηση της κυρίας Ιωάννας Στουφή-Πουλημένου , καθηγήτριας Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Τέχνης στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Η εξέλιξη δεν σταματά. Το σημαντικό είναι να μην αποστασιοποιείται ο δημιουργός από την Εκκλησία, αλλά να παραμένει ουσιαστικός και να παραθέτει την ουσία της πίστης» προσθέτει.

Με το σκεπτικό αυτό το Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνει στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο την έκθεση «Σύγχρονη εκκλησιαστική τέχνη. Αρχιτεκτονική- ζωγραφική», στο πλαίσιο του Β΄ Επιστημονικού Συμποσίου Νεοελληνικής Εκκλησιαστικής Τέχνης (26 και 27/11). Συνεργάζονται επιστήμονες-μέλη του Τμήματος Αρχιτεκτόνων- Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών και άλλων πανεπιστημιακών τμημάτων. Εργα σύγχρονων δημιουργών, οι οποίοι βασίζονται μεν στη μακραίωνη παράδοση των εκκλησιαστικών τεχνών, αλλά προχωρούν και ένα βήμα παραπέρα εμπλουτίζοντάς τη με νέα στοιχεία, παρουσιάζονται σε αυτή την έκθεση, που θέλει να αποδείξει ότι η στασιμότητα δεν έχει υποχρεωτικά σχέση με την πίστη. «Θυμάμαι πάντα αυτό που είπε ο Κόντογλου, ότι η στείρα αντιγραφή είναι ασέβεια. Είχε δίκιο. Γιατί σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κάτι που να συναρπάζει τον καλλιτέχνη εσωτερικά ώστε να παράγει αυθεντική τέχνη» λέει η κυρία Στουφή-Πουλημένου.

Επιλέχθηκαν λοιπόν αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες των οποίων το έργο, γνωστό και αναγνωρισμένο στην Ελλάδα και διεθνώς, έρχεται να διευρύνει την παράδοση προσθέτοντας μοντέρνα στοιχεία. Οι προτάσεις τους μπορεί να είναι και πειραματικές, στοχεύουν όμως σε έναν γόνιμο διάλογο μέσα στο εκκλησιαστικό σώμα. Ο απώτερος στόχος είναι η αναγέννηση της εκκλησιαστικής τέχνης, στο πλαίσιο πάντα της σύγχρονης λατρευτικής πραγματικότητας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι συμμετέχοντες είναι οι αρχιτέκτονες Ν. Αξιώτης με έργα του πατέρα του Γεωργίου Αξιώτη, Π. Κουφόπουλος, Μ. ΜυριανθέωςΚουφοπούλου , Σταύρος Μαμαλούκος , Ν. Παπαγιαννάκος και οι ζωγράφοι Μ. Βασιλάκης, Κ. Βαφειάδης, Μ. Γρηγορέας, Μ. Καμπάνης, Σ. Καρδαμάκης, Γ. Κόρδης, Χ. Λιόνδας, Κ. Μαρκόπουλος, Γ. Μητράκας, Γ. Μποζάς, Κ. Ξενόπουλος, Μ. Σιγάλα, π. Σ. Σκλήρης, Δ. Τσιάντας, Β. Τσοτσώνης, Δ. Χατζηαποστόλου, Ν. Χούτος.

«Ο ταλαντούχος δημιουργός, που γνωρίζει και την ιστορία της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης, μπορεί να δημιουργήσει κάτι νέο χρησιμοποιώντας και σύγχρονα υλικά. Δεν είναι ανάγκη να αναπαράγεται διαρκώς αυτός ο τύπος που βλέπουμε γύρω μας» επισημαίνει η κυρία Στουφή Πουλημένου. Πώς όμως θα ξεπεραστεί η επιφυλακτικότητα των ανθρώπων στις νέες τεχνοτροπίες όσον αφορά την εκκλησιαστική τέχνη; «Μόνο με την παιδεία» είναι η απάντηση.

Η πιο σύγχρονη αντίληψη στη ναοδομία
Η διάσημη πλέον ρωμαιοκαθολική εκκλησία, αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα, που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας κ. Αλέξανδρος Τομπάζης στην πόλη Φατίμα της Πορτογαλίας, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παραδείγματα σύγχρονης αντίληψης στη ναοδομία. Σχέδια και πόστερ από το έργο αυτό, όπως και τα αρχιτεκτονικά σχέδια του ιδίου για την ορθόδοξη εκκλησία των Τιράνων, η οποία δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί, περιλαμβάνονται στην έκθεση του Βυζαντινού Μουσείου.


Πηγή: Το Βήμα, Μ. Θερμού