Πενιές και φεµινισµός

Του ∆ηµήτρη Ν. Μανιάτη
Γυναίκες οµοφυλόφιλες που µπαίνουν σε τεκέδες µεταµφιεσµένες σε άνδρες. Γυναίκες που διαλέγουν εκείνες – και µάλιστα επιθετικά– τους άνδρες. Γυναίκες που κάνουν καµάκι. Γυναίκες που δεν φοβούνται τους µάγκες...

Τα ρεµπέτικα τραγούδια της δεκαετίας του ’30 που περιγράφουν τις πρώιµες φεµινίστριες είναι παραπάνω από 80 και ακόµη και σήµερα προκαλούν και εντυπωσιάζουν. Γράφτηκαν από συντηρητικούς, άνδρες συνθέτες. Τραγουδήθηκαν από συντηρητικές στα ήθη ερµηνεύτριες. Και αποτυπώνουν τα υπαρκτά χαρακτηριστικά ενός τύπου γυναίκας που σήµερα µοιάζει εξωτική.

«Αυτές οι γυναίκες ήταν ελεύθερες χωρίς να χρειάζονται νόµους, ποσοστώσεις και πλακάτ για τη διεκδίκηση µιας πέτσινης ισότητας. Ηταν ελεύθερες µε τη µαγκιά τους και ζούσαν ισότιµα µε τους άνδρες», σηµειώνει στα «ΝΕΑ» ο ερευνητής του ρεµπέτικου τραγουδιού Πάνος Σαββόπουλος. Με αφορµή την πρωτότυπη µουσική παράσταση «Οι ελεύθερες ρεµπέτισσες του ’30» που ο ίδιος επιµελείται µας αποκαλύπτει µια υποφωτισµένη περίπτωση γυναίκας – και όχι θηλυκού ανδροειδούς όπως τονίζει µε οξύτητα κατά του σύγχρονου µοντέλου.

«Εχω εντοπίσει 80 ρεµπέτικα που περιγράφουν τις πρώιµες ελληνίδες φεµινίστριες. Αυτές που άδικα κατηγορήθηκαν ως πόρνες. Πώς αλήθεια θα χαρακτηριζόταν µια γυναίκα των αρχών της δεκαετίας του’30 που τραγουδούσε “ούζο πίνω και µεθάω κι όλα τα ποτήρια σπάω”; αναρωτιέται µε ρητορικό τρόποο κ. Σαββόπουλος και περιγράφει επιτυχίες του ρεµπέτικου που επιβεβαιώνουν τη σηµερινή σεµνοτυφία του κοινού, την ανεπιτήδευτη αλήθεια του µουσικού είδους, την πρωτοποριακή σκέψη των δηµιουργών του ‘30– ακόµη και των πιο συντηρητικών (όπως του Παναγιώτη Τούντα ή του Κώστα Σκαρβέλη).

Επώδυνη χειραφέτηση

«Οι ρεµπέτισσες του ’30 συγκρούστηκαν µε το στερεότυπο της εποχής για τις γυναίκες που τις ήθελε να υποδύονται έναν συγκεκριµένο ρόλο. Στην περίπτωσή τους έχουµε µια επώδυνη χειραφέτηση – αν και ηµιτελής και αντεστραµµένη – που όµως υπάρχει και στα παραδείγµατα γυναικών του τάνγκο ή των µπλουζ», αναφέρει στα «ΝΕΑ» ο Μίµης Ανδρουλάκης που θα παρέµβει στην αποψινή παράσταση στον Ιανό για ένα από τα προσφιλή του θέµατα.


Οι χήρες και το τρίο

Υπόδειγµα απελευθέρωσης της εποχής είναι το τραγούδι «∆ύο χήρες» (στίχοι: Κώστας Μακρής, Στρογγυλός, µουσική: Κώστας Καρίπης), που µιλάει για ένα τρίο:

«Μια χήρα από την Κοκκινιά,µια χήρα παιχνιδιάρα εµάλωσε µε µια Σµυρνιά τσαχπίνα και ναζιάρα. Το φίλο της τής πείραξε κι έχασε τα µυαλά της κι από τη χήρα η Σµυρνιά εβρήκε τον µπελά της. Σµυρνιά τον καψουρεύτηκες τον όµορφό µου φίλο, µα αν σε δω να του µιλάς θα σου πατήσω ξύλο. Κι έτσι µαλώσανε οι δυο οι όµορφες οι χήρες, όχι σου πήρα τον µικρό, όχι εσύ τον πήρες.

Μα έπειτ’ αγαπήσανε και τον οµορφονιό τους, όπως εσυµφωνήσανε τον είχανε κι οι δυο τους».
TA NEA