Άλαν Σαπίρο: Έµείς και οι βάρβαροι

O Άλαν Σαπίρο
Τις ρίζες της ελληνικής ταυτότητας αναζητά ο αµερικανός αρχαιολόγος στο πλαίσιο του µεγάλου ∆ιεθνούς Συνεδρίου «∆ιάλογοι των Αθηνών» που οργανώνει το Ίδρυµα Αλέξανδρος Ωνάσης την ερχόµενη εβδοµάδα.

Πότε και πώς οικοδοµήθηκε η ελληνική ταυτότητα; Ο αρχαιολόγος Αλαν Σαπίρο, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Τζονς Χόπκινς, απορρίπτει νεώτερες απόψεις για την αρχαιότητα, ανάµεσα στις οποίες και του αµερικανοπαλαιστίνιου θεωρητικού της λογοτεχνίας Εντουαρτ Σαΐντ, σύµφωνα µε τις οποίες η ελληνική ταυτότητα «σφυρηλατήθηκε στο καµίνι των Περσικών Πολέµων». Και µε βάση ευρήµατα της αρχαιολογικής σκαπάνης, κυρίως αµφορείς προερχόµενους από το Μουσείο Γκετί, λέει ότι τα βασικά συστατικά της ελληνικής ταυτότητας γίνονταν αποδεκτά στον ελλαδικό χώρο αρκετά πριν από τους Περσικούς Πολέµους.

Ένα κάταγµα στο πόδι υποχρεώνει τον Αλαν Σαπίρο, που επρόκειτο να έρθει την επόµενη εβδοµάδα στην Αθήνα στα πλαίσια του συνεδρίου «Οι διάλογοι των Αθηνών» που οργανώνει το Ίδρυµα Ωνάση, να µην ταξιδέψει µέχρι εδώ. Στην εισήγησή του όµως που θα διαβαστεί στο Συνέδριο – στο οποίο µετέχουν εξήντα διανοούµενοι, πανεπιστηµιακοί στην πλειονότητά τους, από όλο τον κόσµο – υποστηρίζει ότι τους Έλληνες δεν τους ένωσε µόνο ο εξ Ανατολών – περσικός – κίνδυνος. Υπήρχε ήδη στο συλλογικό υποσυνείδητο, ως στοιχείο αναφοράς για το τι σηµαίνει Έλληνας ή να συµπεριφέρεσαι ως Έλληνας, ο µύθος του Τρωικού Πολέµου. Αυτό έχει κάποιες επιπτώσεις στην άποψη εκείνη – και του Σαΐντ – που λέει ότι οι «Πέρσες» του Αισχύλου (472) είναι το απώτερο σηµείο εκκίνησης του λεγόµενου «Οριενταλισµού», µιας διαδικασίας δηλαδή όπου «η Ασία µιλά µέσα από την ευρωπαϊκή φαντασία» και µόνο. Ότι Ασία δηλαδή είναι ό,τι η Ευρώπη καταλαβαίνει ως Ασία, συνδέοντάς τη συχνά µε τη βαρβαρότητα.

Όλα ξεκινούν από ένα πολυσυζητηµένο απόσπασµα κειµένου του Ηρόδοτου. Εκεί ο ιστορικός ορίζει τέσσερα κριτήρια για τον ορισµό της ελληνικής ταυτότητας: τη συγγένεια εξ αίµατος, την κοινή γλώσσα, τα ιερά µαζί µε τις θυσίες στους θεούς και τέλος, έναν κοινό τρόπο ζωής. Η προαναφερθείσα µερίδα ειδικών θεωρεί ότι η ταυτότητα αυτή οικοδοµήθηκε σε αντιδιαστολή προς τον πέρση εχθρό, τον «βάρβαρο Άλλο». Και ότι αυτή είναι και η απαρχή της περίφηµης «Σύγκρουσης των Πολιτισµών» που τόσο έγινε της µόδας στην εποχή µας.

Ο Σαπίρο κάνει ενδιαφέροντες συσχετισµούς που βασίζονται σε συγκρίσεις αναπαραστάσεων σε αττικούς αµφορείς. Στέκεται ιδιαίτερα σε αγγείο που φέρει την υπογραφή του Ευφρώνιου και αποδίδεται στον ζωγράφο Ονήσιµο, το οποίο παραδόθηκε στο ιταλικό κράτος από το Μουσείο Γκετί το 1998.

Ανάµεσα στα άλλα αναπαριστά τη «Λεηλασία της Τροίας».

Στέκεται επίσης σε αττικό αµφορέα που βρίσκεται στο Λούβρο και δείχνει τον Κροίσο στην πυρά καθώς και σε αναπαραστάσεις, σε φιάλη από το Πυργί αλλά και σε τοιχογραφία του Πολύγνωτου, µε θέµα τη θανάτωση των µνηστήρων από τον Οδυσσέα.

Ο Ονήσιµος χρησιµοποιεί ανίερες σκηνές βίας Ελλήνων εναντίον Ελλήνων για να δείξει τι σηµαίνει παραβίαση κωδίκων συµπεριφοράς, τι σηµαίνει, µε άλλα λόγια, να ενεργείς ως βάρβαρος. Και η θανάτωση των µνηστήρων χρησιµοποιείται στην ελληνική τέχνη για να δείξει πώς η παραβίαση από µέρους τους θεµελιωδών κωδίκων της ελληνικής συµπεριφοράς και φιλοξενίας, έχει τις αναλογίες της µε την περσική εισβολή.

Το συνέδριο «Οι διάλογοι των Αθηνών» θα πραγµατοποιηθεί από τις 24 έως τις 27 Νοεµβρίου στη Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών, το νεόκτιστο κέντρο πολιτισµού του Ωνασείου, στη Λεωφόρο Συγγρού 107-109. Επιστήµονες από όλο τον κόσµο θα αναπτύξουν θέµατα όπως «Το σχίσµα ως µεταµόρφωση ταυτότητας στον σύγχρονο χριστιανισµό»,«Η Σαπφώ στην Αθήνα», «Το πνεύµα των Μαθηµατικών», «Ψευδαισθήσεις δηµοκρατίας στον ελληνιστικό κόσµο», «Μύθοι και πραγµατικότητα στη ζωή του Ιµπραήµ Εντέµ Πασά», «Η δηµοκρατία υπό τη δοκιµασία της κρίσης», «Ελλάδα, αρχαίος και ισλαµικός κόσµος και σύγχρονη Ευρώπη: ένα πρώιµο παράδειγµα του ∆ιαλόγου των Πολιτισµών», «Ο Ιπποκράτειος όρκος», «Η Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη και η παγκόσµια λογοτεχνία».

«∆ιάλογοι» µέσω υπολογιστών
Οι γενικοί τίτλοι στις έξι συνεδρίες που περιλαµβάνουν οι «∆ιάλογοι των Αθηνών» είναι: «Ταυτότητα και ετερότητα», «Ιστορία και ιστορίες», «Λόγος και Τέχνη», «∆ηµοκρατία και Πολιτεία», «Επιστήµη και Ηθική», «Ποιότητα ζωής». Σε κάθε συνεδρία θα υπάρχουν δέκα κύριοι οµιλητές αλλά και τέσσερις συνοµιλητές που θα συµβάλλουν στον σχολιασµό των οµιλιών.

Το Κοινωφελές Ιδρυµα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης συνεργάστηκε για την πραγµατοποίηση του συνεδρίου – πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής είναι ο καθηγητής Γιώργος Μπαµπινιώτης – µε την Accademia dei Lincei, την Αυστριακή Ακαδηµία Επιστηµών, το Γερµανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το Institut de France, το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Harvard, το Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, το Πανεπιστήµιο Stanford και την Ακαδηµία Αθηνών.

Στις καινοτοµίες των «∆ιαλόγων» συγκαταλέγεται το webcasting, η µετάδοση δηλαδή εικόνας και ήχου σε προσωπικούς υπολογιστές αλλά και σε οργανωµένες προβολές σε ξένα και ελληνικά πανεπιστήµια και χώρους πολιτισµού. Οι οµιλίες θα βιντεοσκοπηθούν, προκειµένου να δώσουν την ευκαιρία για νέα επεξεργασία των θεµάτων στο µέλλον στο πλαίσιο ειδικών ηµερίδων. Οι οµιλίες, εξάλλου, κατατέθηκαν πριν από το συνέδριο και διαβάστηκαν στο ηλεκτρονικό περιοδικό του συνεδρίου από όλους τους οµιλητές, ώστε να γίνει πραγµατικός διάλογος στη διάρκειά του και να αποφευχθούν οι παράλληλοι µονόλογοι.



Πηγή: Τα Νέα