Συμπεράσματα του 2ου Συμποσίου Ιστορικής Γεωγραφίας, Μυτιλήνη, 16-17/9/2010

Παλαιός χάρτης της Λέσβου

Ε.Π. Δηµητριάδης, Δ.Π. Δρακούλης

Στη Μυτιλήνη της Λέσβου, στις 16-17 Σεπτεμβίου 2010, στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, στο Τµήµα Γεωγραφίας, έλαβε χώρα το 2ο Πανελλήνιο Συµπόσιο Ιστορικής Γεωγραφίας µε θέµα: «Ιστορική Γεωγραφία της Ελλάδος και της Ανατολικής Μεσογείου». Το Συµπόσιο αποτέλεσε συνδιοργάνωση του Πανεπιστηµίου Αιγαίου – Τµήµα Γεωγραφίας, το οποίο συµπληρώνει 15 χρόνια από την ίδρυσή του ως πρώτο Τµήµα Γεωγραφίας στην Ελλάδα, και του Τµήµατος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. Τα δύο συγγενή Τµήµατα θεσµικά κάλυψαν υπό την αιγίδα τους αυτήν την επιστηµονική συνάντηση.
Την κήρυξη της έναρξης του Συµποσίου έκαναν ο Ν. Σουλακέλλης, αν. καθ. του Τµήµατος Γεωγραφίας και Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και ο Ν. Ζούρος, αν. καθ. και Πρόεδρος του Τµήµατος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ο τιµώµενος οµιλητής Α.-Φ. Λαγόπουλος, οµότ. καθ. Πολεοδοµίας Α.Π.Θ. και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδηµίας Αθηνών, έκανε την εναρκτήρια εισήγηση µε τίτλο «Ιστορικές Γεωγραφίες: Υλικές διαδικασίες και δυναµική της σηµείωσης».

Η θεµατική ενότητα «Αρχαία περίοδος» περιλάµβανε τις ακόλουθες ανακοινώσεις: 1) Μ. Κορδώσης, καθ. Ιστορικής Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, «Αποικισµός, επέκταση και κέντρο βάρους του ελληνισµού από την αρχαιότητα ως το τέλος της πρωτοβυζαντινής περιόδου». 2) Π. Ν. Δουκέλλης αν. καθ. Τµήµατος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας, Πανεπιστημίου Αιγαίου, «Από την ιστορική γεωγραφία στην ιστορία του τοπίου: αρχαίοι χρόνοι». 3) Η. Κ. Πετρόπουλος, επικ. καθ. Τµήµατος Γλώσσας - Φιλολογίας και Πολιτισµού Παρευξείνιων Χωρών, Δ.Π.Θ., «Τα ‘υγρά κέλευθα’ και η αποικιακή πολιτική των αρχαίων Ελλήνων». 4) Γ. Σταϊνχάουερ, δρ αρχαιολόγος, «Άστυ και χώρα στην Αττική από την κλασική στην ύστερη ρωµαϊκή εποχή». 5) Μ. Γκιρτζή, δρ αρχαιολόγος, «Μελετώντας µέσα από τις πηγές πτυχές της ιστορικής τοπογραφίας της Μακεδονίας κατά την αρχαιότητα: κριτήρια ίδρυσης και κατανοµής «θέσεων» στο χάρτη και δρόµοι επικοινωνίας». 6) Δ. Π. Δρακούλης, δρ αρχιτέκτων - πολεοδόµος, Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, Α.Π.Θ., «Η ιστορικο-γεωγραφική διάσταση της Μακεδονίας κατά την ύστερη αρχαιότητα: διοικητικοί και χωρικοί µετασχηµατισµοί». 7) Δ. Καλπάκης Αρχαιολόγος ΙΒ΄ ΕΠΚΑ,«Προτάσεις διαχείρισης και αποκατάστασης του ιστορικού τοπίου σε επιλεγµένες αρχαίες θέσεις της Ηπείρου: µια εφαρµογή ιστορικής γεωγραφίας».

Η θεµατική ενότητα «Μεσαιωνική περίοδος» περιλάµβανε τις ακόλουθες ανακοινώσεις: 1) Γ. Σιδηρόπουλος, επικ. καθ. Ιστορικής Γεωγραφίας Πανεπιστημίου Αιγαίου, «Η συµβολή του µοναχισµού στην πολιτισµική διεπαφή ανάµεσα στον Ελληνισµό και την Αιθιοπία, 3ος–6ος αι.». 2) Στ. Γουλούλης, δρ Ιστορίας Βυζαντινής Τέχνης, «Από το Άγιον Όρος στα Μετέωρα: µετακένωση του ησυχασµού και βυζαντινή πολιτική συγκυρία (14ος αι.)». 3) Κ. Μουστάκας, λέκτορας Βυζαντινής Ιστορίας, Πανεπιστημίου Κρήτης, «Πόλεις της ανατολικής Μακεδονίας στον όψιµο µεσαίωνα (14ος–15ος αι.). Λειτουργίες, συµπληρωµατικότητες, και η λογική του δικτύου». 4) Ε. Π. Δηµητριάδης, καθ. Πολεοδοµίας Α.Π.Θ., «Αναγεννησιακές αστικές επιδράσεις στους νησιωτικούς οικισµούς του Ιονίου και Κρητικού Πελάγους κατά την Ενετοκρατία (αρχές 13ος–17ος αι.)».

Η θεµατική ενότητα «Οθωµανική περίοδος» περιλάµβανε τις ακόλουθες ανακοινώσεις: 1) Δ. Γ. Ιεραπετρίτης, δρ Γεωγραφίας, «Κοινότητα και χώρος στο Αιγαίο: η περίπτωση των Μαστιχοχωρίων Χίου κατά την περίοδο της οθωµανικής κυριαρχίας». 2) Γρ. Στουρνάρας, δρ αρχαιολόγος, American School of Classical Studies at Athens – “W. Coulson -T. Cross Aegean Exchange Program”, «Η παρουσία των Δερβίσηδων στη Θεσσαλία κατά την Οθωµανική περίοδο και η συµβολή τους στο µετασχηµατισµό του αστικού και αγροτικού χώρου». 3) Γ. Τσότσος, δρ τοπογράφος μηχανικός, «Συµβολή στην έρευνα της σχέσης οικιστικού και συγκοινωνιακού δικτύου: η περίπτωση της δυτικής Μακεδονίας 14ος – 19ος αιώνας». 4) Ι. Σαΐτας, αρχιτέκτονας, πολεοδόµος,«Γεωγραφική - χαρτογραφική τεκµηρίωση του Μοριά από τη γαλλική επιστηµονική αποστολή, 1829-1830».

Η θεµατική ενότητα «Νεώτερη περίοδος» περιλάµβανε τις ακόλουθες ανακοινώσεις: 1) Ε. Γ. Γαβρά, επίκ. καθηγήτρια Τµήµατος Βαλκανικών Σπουδών Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, «Εµπορικοί σταθµοί των Ελλήνων στη Ρουµανία. Καταγραφή του οικιστικού µνηµειακού αποθέµατος του µείζονος Ελληνισµού». 2) Δ. Μάρτος, δρ αρχιτέκτων – πολεοδόµος, «Ιδεολογία και σχεδιασµός στο βορειοελλαδικό χώρο, στα 1920». 3) Σ. Αναγνώστου, δρ Γεωγραφίας, «Η συµβολή του Παναγιώτη Ποταγού στην εξερεύνηση της κεντρικής Αφρικής (1876-1877)». 4) Γ. Κρητικός, επίκ. καθ. Ιστορικής Γεωγραφίας Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, «Εγκλεισµός προσφύγων στο Δροµοκαΐτειο Ψυχιατρείο: ένας «καθρέφτης» του κοινωνικού χώρου στη δεκαετία του 1919». 5) Μ. Αξιώτης, δρ Πολιτισµικής Τεχνολογίας, «Τοπωνύµια και έρευνα πεδίου στη Λέσβο». 6) Β. Κατσαρός, καθ. Βυζαντινής Φιλολογίας Α.Π.Θ. και πρόεδρος Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών Α.Π.Θ., «25 χρόνια ιστορικο-γεωγραφικών εκπαιδευτικών ταξιδιών στη Μικρά Ασία: συµβολή στο πρόγραµµα κατάρτισης των φοιτητών του Α.Π.Θ. στη γνώση του βυζαντινού πολιτισµού».


Από τις εργασίες που παρουσιάστηκαν, προκύπτουν τα ακόλουθα στατιστικής φύσης στοιχεία:
Α) Ως προς το γνωστικό αντικείµενο των εισηγήσεων κυριαρχεί η ανάλυση του χώρου (χωροταξική, πολεοδοµική, αρχιτεκτονική κλίµακα, 8 εργασίες) και µία συναφώς θεωρητική προσέγγιση (µια εργασία). Ακολουθούν οι εξειδικευµένες κατευθύνσεις Ιστορικής Γεωγραφίας (π.χ. θρησκευτικής φύσης, περιηγητικής κ.ά., 4 εργασίες). Στη συνέχεια έχουµε τις ισοδύναµες περιοχές (αρχαιολογία, ανάλυση ιστορικών εννοιών (π.χ. αποικισµός κ.ά.), από 3 εργασίες η κάθε περιοχή. Τέλος, υπάρχουν η κοινωνική ανθρωπολογία (µια εργασία) και λοιπές (2 εργασίες).
Β) Όσον αφορά την ταξινόµηση κατά ιστορική χρονολογία: ισοδυναµούν η αρχαία περίοδος (6 εργασίες) µε τη νεότερη (6 εργασίες) και ακολουθούν επίσης ισοδύναµα η µεσαιωνική και οθωµανική περίοδος (4 εισηγητές). Υπάρχει επίσης και η κατηγορία των γενικών προσεγγίσεων µε 2 εργασίες. Η ταξινόµηση κατά ιστορική περίοδο συνδέεται και µε το ζήτηµα των επιστηµονικών ειδικοτήτων των συµµετεχόντων στο 2ο Συµπόσιο. Προηγούνται οι πολεοδόµοι-αρχιτέκτονες (7 εισηγητές), ακολουθούν ισοδύναµα οι γεωγράφοι (5 εισηγητές), οι ιστορικοί φιλόλογοι (5 εισηγητές) και έπονται οι αρχαιολόγοι (5 εισηγητές).
Γ) Τέλος, όσον αφορά τη γεωγραφική ταξινόµηση των εισηγήσεων, παρατηρούµε τα ακόλουθα: Προηγείται η γεωγραφία µεσαίας κλίµακας για τις ελληνικές περιφέρειες (Μακεδονία, Νησιά, Ήπειρος, Θεσσαλία κ.ά., 12 εργασίες). Ακολουθεί η γεωγραφία µεγάλης κλίµακας (Εύξεινος Πόντος, Ασία, Αφρική, Ρουµανία κ.ά., 6 εργασίες), ενώ έχουµε από 2 εργασίες για οικισµούς, καθώς και 2 εργασίες µε αναφορές εκτός γεωγραφικού χώρου (γενικές µελέτες).


Για την Οργανωτική Επιτροπή

Δρ Ευάγγελος Π. Δηµητριάδης
Καθηγητής Πολεοδοµίας Α.Π.Θ.

Δρ Δηµήτρης Π. Δρακούλης
Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών Α.Π.Θ.


ΠΗΓΗ:αρχαιολογια on line