Η Ελληνική Αρχιτεκτονική στην Πόλη

ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΝΑΝΟΥ
Η Στοά Τσιτσέκ και το Ζωγράφειο Λύκειο στο Γαλατάσαραϊ, το Χάνι Μινέρβα (πρώην Τράπεζα Αθηνών) στο Καράκιοϊ, αστικές πολυκατοικίες και μέγαρα στο Εμίνονου, στις ακτές του Βοσπόρου και στα Πριγκιπόννησα, εμπορικά κτίρια και εκκλησίες στη Μεγάλη Οδό του Πέρα, σήμερα γνωστή ως Ιστικλάλ καντεσί και σε άλλες συνοικίες της Κωνσταντινούπολης. Εξαιρετικά δείγματα εκλεκτικισμού, art nouveau, art deco και άλλων τεχνοτροπιών, τα κτίσματα αυτά περισσότερο κι από την αρχιτεκτονική τους αξία είναι σημαντικά, καθώς διασώζουν το ελληνικό αποτύπωμα στο αστικό τοπίο της Πόλης από τα μέσα του 19ου αιώνα ώς τις αρχές του 20ού.
Για πρώτη φορά το ελληνικό κοινό έχει την ευκαιρία να δει συγκεντρωμένα σε μία έκθεση δείγματα του σπουδαίου αυτού -και άγνωστου εν πολλοίς- έργου. Πρόκειται για την έκθεση «Ρωμιοί Αρχιτέκτονες της Πόλης, στην περίοδο του εκδυτικισμού», η οποία θα εγκαινιαστεί την Παρασκευή 1 Απριλίου στο κτίριο του Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (Μ. Αλεξάνδρου 49) και θα παραμείνει στη Θεσσαλονίκη μέχρι τις 6 Μαΐου. Φωτογραφίες κτιρίων, σχέδια και μακέτες, που αναδεικνύουν τη συμβολή των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στο σχεδιασμό και τον εκδυτικισμό της Κωνσταντινούπολης.
Η έκθεση φιλοξενήθηκε για πρώτη φορά στο Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών Μιμάρ Σινάν, στην Κωνσταντινούπολη, το χειμώνα που πέρασε και στη συνέχεια στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του ελληνικού Προξενείου. Υπήρξε καρπός προγράμματος που εμπνεύστηκε και υλοποίησε ο Σύνδεσμος Αποφοίτων Ζωγραφείου Λυκείου, στο πλαίσιο της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης - Istanbul 2010».
«Το ξετύλιγμα της ιστορίας της πόλης μας μέσα από τις προσόψεις, τα σχέδια, τις μελέτες των κτιρίων, τις βιογραφίες των ανθρώπων που τα οραματίστηκαν, τα σχεδίασαν και τα υλοποίησαν, αποτελεί μία γοητευτική οδό για να εξοικειωθεί κανείς με τις ποικιλίες των κτιρίων, με τις τότε νέες χρήσεις τους, τις ζωές των οικογενειών και επιφανών προσωπικοτήτων που στέγασαν, ακόμη και των καθημερινών ανθρώπων που τους έδωσαν ζωή για τόσες δεκαετίες, συμβιώνοντας ειρηνικά και κάνοντας πράξη την πολυπολιτισμική έννοια της συνύπαρξης», σημειώνει ο υπεύθυνος του προγράμματος, Λάκης Βίγκας, στον κατάλογο της έκθεσης.
Η Πόλη και η Δύση
Υπολογίζεται ότι από το 1865 ώς το 1950 εργάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη περισσότεροι από 400 Ελληνες αρχιτέκτονες, οι οποίοι μαζί με τους Αρμένιους και τους Λεβαντίνους συμμετείχαν καθοριστικά στον εκσυγχρονισμό του δομημένου περιβάλλοντος την περίοδο του εκδυτικισμού. Τα μεταρρυθμιστικά διατάγματα του 1839 και του 1856 ήταν αυτά που καθοδήγησαν τη δυτικότροπη περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Καινοτομίες εφαρμόστηκαν στους τομείς της διοίκησης, της Δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης, της υγείας και του δημόσιου βίου. Οι Ελληνες αρχιτέκτονες που δούλεψαν στην Πόλη, οι οποίοι σε ένα μεγάλο βαθμό ανέλαβαν και πραγματοποίησαν τη «δυτικοποίηση» της Πόλης, έφεραν επηρεασμένες από τη Δύση οικοδομικές τεχνοτροπίες που ήταν άγνωστες στην οθωμανική αρχιτεκτονική και συνέβαλαν στη διαμόρφωση του νέου της προσώπου.
Βασικά χαρακτηριστικά της δουλειάς των Ελληνορθόδοξων αρχιτεκτόνων είναι η πολυμορφία και πολυγλωσσία. Διαφορές σε στιλ είναι εμφανείς συχνά ακόμη και στον ίδιο αρχιτέκτονα, ανάλογα με τις απαιτήσεις των πελατών. Ολες αυτές οι προσπάθειες αναζήτησης νέου ύφους εντάσσονται στο «πνεύμα της εποχής» που πίστευαν ότι εκπροσωπούσαν οι αρχιτέκτονες του τέλους του 19ου αιώνα, σε σχέση με τους προγόνους τους, τους καλφάδες, που ήταν δέσμιοι από τους κανόνες και τις αρχές ενός κλειστού επαγγέλματος, του οποίου η γνώση μεταδιδόταν προφορικά και έτσι περιόριζε την πρωτοτυπία και την αναζήτηση.
Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση (εξοχικά, αστικές πολυκατοικίες, μέγαρα, εμπορικά κέντρα, κοινοτικά και θρησκευτικά κτίρια, ακόμη και ταφικά μνημεία απαράμιλλης καλλιτεχνικής αξίας) είναι δημιουργίες όχι μόνο γνωστών αλλά και λιγότερο γνωστών στο ευρύ κοινό Ελλήνων αρχιτεκτόνων. Ανάμεσά τους ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου (Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος), ο Βασιλάκης Ιωαννίδης (Αγία Τριάδα Ταξίμ, Εθνικόν Ιωακείμειον Παρθεναγωγείο), ο Κωνσταντίνος Δημάδης (Μεγάλη του Γένους Σχολή), ο Αριστείδης Πασαδαίος (Οικουμενικό Πατριαρχείο - Πατριαρχικός Οίκος), ο Νικόλαος Τζελεπής (Τέμενος Hamidiye/Yildiz), ο Βασίλης Κουρεμένος (Τράπεζα Αθηνών, σήμερα Minerva Han), ο Πάτροκλος Καμπανάκης (Θέατρο Variete), o Κλεάνθης Ζάννος (Στοά Τσιτσέκ) και περίπου 100 συνάδελφοί τους, που δραστηριοποιήθηκαν στην Οθωμανική πρωτεύουσα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα ονόματά τους συχνά τα διακρίνουμε σήμερα στις γωνίες των κτιρίων, μεταξύ του ισογείου και του πρώτου ορόφου.
Στα εγκαίνια της έκθεσης, την 1η Απριλίου (18:30), θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση με διαλέξεις του επιμελητή της έκθεσης, δρος Χασάν Κουρουγιαζίτσι, της αν. καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ισίκ Εύας Αλεξάνδρου Σαρλάκ και των αρχιτεκτόνων Σάββα Τσιλένη και Βίλμας Χαστάογλου. Ο κατάλογος της έκθεσης, ο οποίος τυπώθηκε σε ελληνικά και αγγλικά, περιλαμβάνει φωτογραφίες κτιρίων και σχεδίων που υπάρχουν σε διάφορα αρχεία της Αθήνας, επιστημονικά άρθρα Ελλήνων και Τούρκων ερευνητών και καθηγητών αναφορικά με τη συμβολή των Ρωμιών αρχιτεκτόνων στη διαμόρφωση του αστικού τοπίου της Κωνσταντινούπολης. Η έκθεση στο ΤΕΕ/ΤΚΜ θα λειτουργήσει ώς τις 6 Μαΐου και στη συνέχεια θα ταξιδέψει στην Αθήνα.
Agelioforos.gr