Αποκαλύπτοντας τις δομές εξουσίας στην αρχαία κεντροανατολική Ευρώπη

Ο όρος «Tel» είναι γνωστός σε κάθε αρχαιολόγο ως προσδιορισμός ενός λόφου που έχει σχηματιστεί από αλλεπάλληλα στρώματα πυκνής κατοίκησης, ενώ αντιστοιχεί κυρίως στο αρχαιολογικό πλαίσιο της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι λιγότερο γνωστό όμως ότι η χρήση του όρου απαντά ευρέως και στο αρχαιολογικό πλαίσιο της Β.Α. Ευρώπης, χαρακτηρίζοντας άγνωστες στους πολλούς θέσεις-κατάλοιπα κοινωνιών με ισχυρή εσωτερική οργάνωση. Αυτές οι «Tell-Building Societies» ήταν το θέμα μιας έρευνας διδακτορικού επιπέδου που έδειξε ότι κατά την πρωτοχαλκή εποχή οι κάτοικοι της κεντροανατολικής Ευρώπης διέθεταν μια άγνωστη μέχρι τώρα κοινωνική διαστρωμάτωση, ενώ είχαν διαμορφώσει και πολιτικές για τη διατήρηση του κοινωνικού ελέγχου.

Η έρευνα, που έγινε από τον Claes Uhnér του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, επικεντρώθηκε στην ουγγρική θέση Százhalombatta-Földvár καθώς και σε άλλα tell της Λεκάνης των Καρπαθίων. Η μελέτη της κάθε θέσης έδειξε ότι τα Tell είχαν προηγμένη οικονομία, βασισμένη στην αγροτική παραγωγή και τη ζωοτροφία. Το πλεόνασμα που προέκυπτε από τις δραστηριότητες αυτές χρησιμοποιούνταν σε εμπορικές δραστηριότητες με αποτέλεσμα την εισροή στις κοινότητες αγαθών που προέρχονταν ακόμη και πέρα από την ευρύτερη περιοχή: αντικειμένων και μετάλλων ( κυρίως χαλκού). Ορισμένα μάλιστα από αυτά τα tell, όπου παρουσιάζονται οχυρώσεις, ασκούσαν κυριαρχική εξουσία έναντι άλλων μέσω στρατιωτικής δραστηριότητας. Καθώς οι υποτελείς κοινότητες βρίσκονται συνήθως κοντά σε ποτάμια και άλλες οδούς επικοινωνίας, οι κυρίαρχοι μπορούσαν να ζητήσουν φόρο υποτέλειας από εμπορικές αντιπροσωπείες ή και να δράσουν ως μεσάζοντες σε διπλωματικό επίπεδο. Φαίνεται λοιπόν ότι, μέσω των μηχανισμών αυτών, ορισμένα κυρίαρχα tell επηρέαζαν τα άλλα και σε πολιτιστικό επίπεδο. Ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της έρευνας όμως είναι εκείνο που αφορά τη δημιουργία ιστορικής παράδοσης στα tell. Πώς όμως γίνεται αυτό; Σύμφωνα με τον Uhnér ένα tell είναι η ορατή απόδειξη μιας επιτυχημένης κοινωνίας με μεγάλη ιστορία πίσω της, ενώ υπάρχουν ενδείξεις δημιουργίας πολιτισμικών παραδόσεων οι οποίες χρησιμοποιούνταν από τους ηγέτες σε στρατηγικές ιδεολογικής επιρροής.
Έτσι λοιπόν, η κεντροανατολική Ευρώπη της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού αντανακλά φαινόμενα παρόμοια με εκείνα που μας είναι γνωστά από τις πρώτες προηγμένες κοινωνίες της Ανατολίας και της Εγγύς και Μέσης Ανατολής. Μήπως λοιπόν οι βόρειοι γείτονές μας αξίζουν μιας ευρύτερης αρχαιολογικής προσοχής; Η αρχή έγινε…και έπεται συνέχεια.

Ζ.Ξ.

ΠΗΓΗ: αρχαιλογια on line