Τέχνη µε αισθήµατα 3.600 ετών
Της Μαίρης Αδαµοπούλου
Φόβος, αγωνία, απόγνωση, απελπισία, ευφορία και απόλαυση είναι µερικά µόνο από τα αισθήµατα και τις αισθήσεις που κρύβονται στις µινωικές και µυκηναϊκές τοιχογραφίες της 2ης χιλιετίας π.Χ.
Αρχοντική, ώριµη δέσποινα – όχι επειδή «γεννήθηκε»πριν από 34 αιώνες, αλλά επειδή έχει διπλοσάγονο και µεστό στήθος – φορά φούστα µε βολάν, διαφανές πουκάµισο και πλούσια κοσµήµατα. Εκείνο όµως που την κάνει να ξεχωρίζει είναι το µειδίαµαπου χαράσσεται στα χείλη της. Είναι η περίφηµη «Μυκηναία» – µία απότις πιο διάσηµες τοιχογραφίες που βρέθηκαν στις πολύχρυσες Μυκήνες –και η οποία αποκαλύπτει πως το µειδίαµα δεν εµφανίστηκε στις κόρες καιτους κούρους του 6ου αι. π.Χ., αλλά ότι οι καλλιτέχνες του µινωικού και του µυκηναϊκού κόσµου εξέφραζαν αισθήµατα και αισθήσεις στα έργα τους ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ.
«Στην εράσµια σύσπαση των χειλιών της “ Μυκηναίας ” αποτυπώνεται η σαφής πρόθε ση του ζωγράφου να αποδώσει µειδίαµα. Η διαχωριστική γραµµή των χειλιών της, καµπυλούµενη,τραβιέται ελαφρώς προς τα επάνω, σε αντίθεση µε την εντελώς οριζόντια απόδοσή της πουείναι καιη πλέονσυνήθης», επισηµαίνει στα «ΝΕΑ» ο αρχαιολόγος - ερευνητής της Ακαδηµίας Αθηνών Χρήστος Μπουλώτης, οοποίος χθες έδωσε διάλεξηστο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο µε θέµα «Το µειδίαµα της “ Μυκηναίας ”, η αρχαιολογία των αισθηµάτων και των αισθήσεων στη µινωική και µυκηναϊκή τέχνη», ανοίγοντας ένα πλατύ παράθυρο στην τέχνη του προϊστορικού Αιγαίου.
Ενδιαφέρον όµως είναι πως η «Μυκηναία» δεν χαµογελά χωρίς λόγο. Η αιτία της ευφρόσυνης διάθεσής της βρίσκεται στα δύοπολύτιµα περιδέραια, στα οποίακρατά µε το δεξί της χέρι και πάνω τους έχει καρφώσει το βλέµµα της. «Το χαµόγελο είναι συνειδητό. Ο καλλιτέχνηςέχει ζωγραφίσειέναν ελλειπτικό κύκλο στην εσωτερική απόληξη των χειλιών της, γιανα αποδώσει το λακκάκι πουκάνει το πρόσωπο όταν χαµογελάµε», επισηµαίνει ο Χρήστος Μπουλώτης, ο οποίος για να στηρίξει την άποψή του περιηγήθηκε όλες τις γνωστές τοιχογραφίες της µυκηναϊκής Ελλάδας, της µινωικής Κρήτης καθώς και τουΑκρωτηρίου Θήρας.Και «συνοµίλησε» µε το στόµα – την έδρα του µειδιάµατος –πολυάριθµων µορφών του µακρινού παρελθόντος σε όλες τις µορφές τέχνηςγια να διαπιστώσει ότι «η ευφρόσυνη κίνηση του θυµικού και η αντανάκλασήτης στην όψη των µορφών δεν αποτελούσε τον κανόνα». Το αρχαιότερο σαφές µειδίαµα ωστόσο της αιγαιακής τέχνης και µάλιστα, όπως στην περίπτωση της«Μυκηναίας», µε εµφανές το αίτιο πρόκλησής τουαποτυπώνεται στο λεγόµενο αγγείο των Θεριστών από την έπαυλη της Αγίας Τριάδας – ένα από τα υψηλότερα αιγαιακά καλλιτεχνήµατα.
Στην πολυπρόσωπη ανάγλυφηποµπή ανδρών, µε έκδηλα διαφοροποιηµένους ιεραρχικά και εικονιστικά τους ρόλους των ποµπευτών, είναι διάχυτη η ευδιαθεσία, ο ζωηρός ρυθµός της χαρµόσυνης αφήγησης, που επιπλέον είναι και ακουστικός, καθώς ηχεί το σείστρο στα χέρια µουσικού και το άσµα µιας τριάδας τραγουδιστών πίσω του.
Ο δεξιοτέχνης κρητικός γλύπτης, σε µια εποχή που η µινωική αφηγηµατικότητα έφτανε στο απόγειό της, δεν αρκέστηκε σε µια συµβατική, οµοιόµορφη απόδοση του στόµατος όλων των ποµπευτών, αλλά προχώρησε σε αποχρώσες διαφοροποιήσεις ανάλογαµε τον συγκεκριµένο ρόλοτους και τιςτροπές του θυµικού.
Ετσι, εικονίζεταιδιάπλατα ανοιχτότο στόµα όσων τραγουδούν φωναχτά, λιγότερο ανοιχτό όσωνµοιάζουν να σιγοντάρουν, ενώ ταχείλη των υπόλοιπων µορφών, συµπεριλαµβανοµένου και του προποµπού «ιερέα», αποδίδονται κλειστά ή µισάνοιχτα και, κατά κανόνα, τραβηγµένα λοξά προςτα πίσω προκαλώντας αντανακλαστική σύσπαση των παρειών, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία µειδιάµατος.
Στην ίδια αυτή σύνθεση οχαρισµατικός γλύπτης, σπάζονταςτολµηρά την παρατακτικότητα τηςποµπής εν ονόµατι µιας ακόµη πιο χαριέσσας αφηγηµατικότητας, πρόσθεσε ένα απρόσµενο ανεκδοτολογικό στιγµιότυπο: ήτοι, την πτώση κάποιουαπρόσεκτου νεαρού ποµπευτή και τηναυτόµατη προς τα πίσω στροφή του κεφαλιού του αµέσως προπορευόµενου. Ξαφνιασµένος από την πτώση του, αφήνει ο νεαρός ποµπευτής κραυγή ή επιφώνηµα, που δηλώθηκε εδώ πετυχηµένα µε την έντονη διαστολή του στόµατός του.
Οραση, ακοή και όσφρηση
Πόνος – ψυχικός και σωµατικός –, φόβος και έκπληξη είναι µερικά από τα αισθήµατα που ανακάλυψε ο Χρήστος Μπουλώτης στην αιγαιακή – και κυρίως τη µινωική – τέχνη του 16ου και 15ου αι. π.Χ., ενώ προχώρησε και στην «αποκρυπτογράφηση» αισθήσεων όπως η όραση, η ακοή και η όσφρηση. Με µια λεπτεπίλεπτη κίνηση µία από τις γυναίκες σε ποµπή που έχει αποτυπωθεί στο µυκηναϊκό ανάκτορο της Πύλου φέρνει στη µύτη της ένα µπουκέτο άγρια ρόδα, σε µια προσπάθεια του καλλιτέχνη να αποδώσει την αίσθηση της όσφρησης. Λιγότερο ωραίες στιγµές περνά µια άλλη γυναίκα από το Ακρωτήρι της Θήρας. Ο πόνος που της προκαλεί το πληγωµένο της πόδι εκφράζεται χαρακτηριστικά µε την κίνηση των χεριών της. Το ένα το φέρνει στην πληγή και το άλλο στο µέτωπό της.
«Η απόδοση τόσο αισθηµάτων όσο και αισθήσεων στην προϊστορική τέχνη δείχνει εξελιγµένη πολιτιστική βαθµίδα και µια κοινωνία µε διαφοροποιηµένο κώδικα συµπεριφοράς, γεγονός που αντανακλάται στην τέχνη», εξηγεί ο Χρήστος Μπουλώτης. «Ο κόσµος των εικόνων που µας έρχεται από τη 2η χιλιετία είναι ένας κόσµος φθεγγόµενος µέσα από τη σιωπή του. Σαν ένα εικονογραφηµένο βιβλίο του οποίου το κείµενο οι αρχαιολόγοι καλούνται να γράψουν και κατά συνέπεια να ερµηνεύσουν».
ΠΗΓΗ: ΤΑ ΝΕΑ
Φόβος, αγωνία, απόγνωση, απελπισία, ευφορία και απόλαυση είναι µερικά µόνο από τα αισθήµατα και τις αισθήσεις που κρύβονται στις µινωικές και µυκηναϊκές τοιχογραφίες της 2ης χιλιετίας π.Χ.
Αρχοντική, ώριµη δέσποινα – όχι επειδή «γεννήθηκε»πριν από 34 αιώνες, αλλά επειδή έχει διπλοσάγονο και µεστό στήθος – φορά φούστα µε βολάν, διαφανές πουκάµισο και πλούσια κοσµήµατα. Εκείνο όµως που την κάνει να ξεχωρίζει είναι το µειδίαµαπου χαράσσεται στα χείλη της. Είναι η περίφηµη «Μυκηναία» – µία απότις πιο διάσηµες τοιχογραφίες που βρέθηκαν στις πολύχρυσες Μυκήνες –και η οποία αποκαλύπτει πως το µειδίαµα δεν εµφανίστηκε στις κόρες καιτους κούρους του 6ου αι. π.Χ., αλλά ότι οι καλλιτέχνες του µινωικού και του µυκηναϊκού κόσµου εξέφραζαν αισθήµατα και αισθήσεις στα έργα τους ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ.
«Στην εράσµια σύσπαση των χειλιών της “ Μυκηναίας ” αποτυπώνεται η σαφής πρόθε ση του ζωγράφου να αποδώσει µειδίαµα. Η διαχωριστική γραµµή των χειλιών της, καµπυλούµενη,τραβιέται ελαφρώς προς τα επάνω, σε αντίθεση µε την εντελώς οριζόντια απόδοσή της πουείναι καιη πλέονσυνήθης», επισηµαίνει στα «ΝΕΑ» ο αρχαιολόγος - ερευνητής της Ακαδηµίας Αθηνών Χρήστος Μπουλώτης, οοποίος χθες έδωσε διάλεξηστο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο µε θέµα «Το µειδίαµα της “ Μυκηναίας ”, η αρχαιολογία των αισθηµάτων και των αισθήσεων στη µινωική και µυκηναϊκή τέχνη», ανοίγοντας ένα πλατύ παράθυρο στην τέχνη του προϊστορικού Αιγαίου.
Ενδιαφέρον όµως είναι πως η «Μυκηναία» δεν χαµογελά χωρίς λόγο. Η αιτία της ευφρόσυνης διάθεσής της βρίσκεται στα δύοπολύτιµα περιδέραια, στα οποίακρατά µε το δεξί της χέρι και πάνω τους έχει καρφώσει το βλέµµα της. «Το χαµόγελο είναι συνειδητό. Ο καλλιτέχνηςέχει ζωγραφίσειέναν ελλειπτικό κύκλο στην εσωτερική απόληξη των χειλιών της, γιανα αποδώσει το λακκάκι πουκάνει το πρόσωπο όταν χαµογελάµε», επισηµαίνει ο Χρήστος Μπουλώτης, ο οποίος για να στηρίξει την άποψή του περιηγήθηκε όλες τις γνωστές τοιχογραφίες της µυκηναϊκής Ελλάδας, της µινωικής Κρήτης καθώς και τουΑκρωτηρίου Θήρας.Και «συνοµίλησε» µε το στόµα – την έδρα του µειδιάµατος –πολυάριθµων µορφών του µακρινού παρελθόντος σε όλες τις µορφές τέχνηςγια να διαπιστώσει ότι «η ευφρόσυνη κίνηση του θυµικού και η αντανάκλασήτης στην όψη των µορφών δεν αποτελούσε τον κανόνα». Το αρχαιότερο σαφές µειδίαµα ωστόσο της αιγαιακής τέχνης και µάλιστα, όπως στην περίπτωση της«Μυκηναίας», µε εµφανές το αίτιο πρόκλησής τουαποτυπώνεται στο λεγόµενο αγγείο των Θεριστών από την έπαυλη της Αγίας Τριάδας – ένα από τα υψηλότερα αιγαιακά καλλιτεχνήµατα.
Στην πολυπρόσωπη ανάγλυφηποµπή ανδρών, µε έκδηλα διαφοροποιηµένους ιεραρχικά και εικονιστικά τους ρόλους των ποµπευτών, είναι διάχυτη η ευδιαθεσία, ο ζωηρός ρυθµός της χαρµόσυνης αφήγησης, που επιπλέον είναι και ακουστικός, καθώς ηχεί το σείστρο στα χέρια µουσικού και το άσµα µιας τριάδας τραγουδιστών πίσω του.
Ο δεξιοτέχνης κρητικός γλύπτης, σε µια εποχή που η µινωική αφηγηµατικότητα έφτανε στο απόγειό της, δεν αρκέστηκε σε µια συµβατική, οµοιόµορφη απόδοση του στόµατος όλων των ποµπευτών, αλλά προχώρησε σε αποχρώσες διαφοροποιήσεις ανάλογαµε τον συγκεκριµένο ρόλοτους και τιςτροπές του θυµικού.
Ετσι, εικονίζεταιδιάπλατα ανοιχτότο στόµα όσων τραγουδούν φωναχτά, λιγότερο ανοιχτό όσωνµοιάζουν να σιγοντάρουν, ενώ ταχείλη των υπόλοιπων µορφών, συµπεριλαµβανοµένου και του προποµπού «ιερέα», αποδίδονται κλειστά ή µισάνοιχτα και, κατά κανόνα, τραβηγµένα λοξά προςτα πίσω προκαλώντας αντανακλαστική σύσπαση των παρειών, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία µειδιάµατος.
Στην ίδια αυτή σύνθεση οχαρισµατικός γλύπτης, σπάζονταςτολµηρά την παρατακτικότητα τηςποµπής εν ονόµατι µιας ακόµη πιο χαριέσσας αφηγηµατικότητας, πρόσθεσε ένα απρόσµενο ανεκδοτολογικό στιγµιότυπο: ήτοι, την πτώση κάποιουαπρόσεκτου νεαρού ποµπευτή και τηναυτόµατη προς τα πίσω στροφή του κεφαλιού του αµέσως προπορευόµενου. Ξαφνιασµένος από την πτώση του, αφήνει ο νεαρός ποµπευτής κραυγή ή επιφώνηµα, που δηλώθηκε εδώ πετυχηµένα µε την έντονη διαστολή του στόµατός του.
Οραση, ακοή και όσφρηση
Πόνος – ψυχικός και σωµατικός –, φόβος και έκπληξη είναι µερικά από τα αισθήµατα που ανακάλυψε ο Χρήστος Μπουλώτης στην αιγαιακή – και κυρίως τη µινωική – τέχνη του 16ου και 15ου αι. π.Χ., ενώ προχώρησε και στην «αποκρυπτογράφηση» αισθήσεων όπως η όραση, η ακοή και η όσφρηση. Με µια λεπτεπίλεπτη κίνηση µία από τις γυναίκες σε ποµπή που έχει αποτυπωθεί στο µυκηναϊκό ανάκτορο της Πύλου φέρνει στη µύτη της ένα µπουκέτο άγρια ρόδα, σε µια προσπάθεια του καλλιτέχνη να αποδώσει την αίσθηση της όσφρησης. Λιγότερο ωραίες στιγµές περνά µια άλλη γυναίκα από το Ακρωτήρι της Θήρας. Ο πόνος που της προκαλεί το πληγωµένο της πόδι εκφράζεται χαρακτηριστικά µε την κίνηση των χεριών της. Το ένα το φέρνει στην πληγή και το άλλο στο µέτωπό της.
«Η απόδοση τόσο αισθηµάτων όσο και αισθήσεων στην προϊστορική τέχνη δείχνει εξελιγµένη πολιτιστική βαθµίδα και µια κοινωνία µε διαφοροποιηµένο κώδικα συµπεριφοράς, γεγονός που αντανακλάται στην τέχνη», εξηγεί ο Χρήστος Μπουλώτης. «Ο κόσµος των εικόνων που µας έρχεται από τη 2η χιλιετία είναι ένας κόσµος φθεγγόµενος µέσα από τη σιωπή του. Σαν ένα εικονογραφηµένο βιβλίο του οποίου το κείµενο οι αρχαιολόγοι καλούνται να γράψουν και κατά συνέπεια να ερµηνεύσουν».
ΠΗΓΗ: ΤΑ ΝΕΑ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου