Αργεντινή, η χώρα του μαγικού ρεαλισμού

Η πατρίδα του Μπόρχες δεσπόζει στην Εκθεση της Φρανκφούρτης
Του Κωστα Θ. Καλφοπουλου
ΕΓΚΑΙΝΙΑ. Οι δύο κεντρικές αφίσες της Εκθεσης Βιβλίου στη Φρανκφούρτη φανερώνουν περισσότερο αμηχανία παρά μινιμαλισμό: στο κατακίτρινο φόντο, ένας νεαρός, με μακρόστενο κι αξύριστο πρόσωπο, σαν από διαφήμιση lifestyle περιοδικού, κυριαρχεί πάνω από τον κεντρικό λογότυπο «τα βιβλία κάνουν τους ανθρώπους» (που παραπέμπει στη νουβέλα του Γκότφριντ Κέλερ «Τα ρούχα κάνουν τον άνθρωπο»), στην άλλη, σ’ ένα γαλάζιο φόντο, μικρές, χρωματιστές κουκκίδες ξεκινούν από κάτω, και καθώς μεγεθύνονται σταδιακά, σχηματίζουν κάτι σαν δέντρο, με τον τίτλο «Argentina, cultura en movimento»: ένα έθνος -κι ένας πολιτισμός- σε κίνηση.
Η χώρα του Μπόρχες, του Καρντέλ και του Κορτάζαρ δεσπόζει στο κεντρικό περίπτερο (σχέδια: Ατίλιο Πεντιμάλι), που έχει κάτι το «μπορχικά λαβυρινθώδες» στην παρουσίαση της λογοτεχνίας της.
Η εικοστή επέτειος της Επανένωσης συμπίπτει με τα διακοσιοστά γενέθλια από την ανεξαρτησία της Αργεντινής, όμως, ενώ η «ενοποιημένη» γερμανική λογοτεχνία καρκινοβατεί γλωσσικά και θεματικά, η αργεντίνικη ανθεί.
Κι αν το ελληνικό μοτίβο του εμφυλίου και της δικτατορίας δεν είναι ευπρόσδεκτο από τους γερμανικούς εκδοτικούς οίκους, το ένα τρίτο περίπου των Αργεντινών συγγραφέων που παρουσιάζονται στη Φρανκφούρτη μάχεται ακόμα με το «φάντασμα» της δικτατορίας του Βιντέλα και τους αγνοούμενους, σε πείσμα του περονισμού (που δεν έκρυψε τη συμπάθειά του προς τους ναζί εγκληματίες, όπως τον Μένγκελε, τον Αϊχμαν ή τον Χάιμ) και του «τραύματος των Φόκλαντς».
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται ο Μαρτίν Κόαν (1967), που γράφει ακόμα στο χέρι και συνήθως στα καφέ της πρωτεύουσας («Μάθημα ηθικής», «Δυο φορές τον Ιούνη» και «Μια στιγμή μονάχα»), μαζί με τον Τομάς Ελόι Μαρτίνεζ («Καθαρτήριο»), την Μαρία Σεσίλια Μπαρμπέτα («Los Milagros»), αλλά και τον σημαντικότερο ίσως όλων Σέζαρ Αΐρα («Φαντάσματα»). Η αυτοβιογραφία της συγγραφέως, μεταφράστριας, φεμινίστριας και εκδότριας του σημαντικού λογοτεχνικού περιοδικού «Sur» (Νότος), Βικτόρια Οκάμπο («Η ζωή μου είναι το έργο μου») φωτίζει διάπλατα τους στενούς δεσμούς της αργεντίνικης λογοτεχνίας με τους μεγάλους συγγραφείς, όπως τον Μπόρχες, τον Γκράχαμ Γκριν, τον Λόρκα, τον Αλμπέρ Καμύ, αλλά και τη Σούζαν Ζόνταγκ, που φιλοξενήθηκαν στη βίλα της.
Επιπλέον, οι φίλοι του καλού αστυνομικού θα θυμηθούν τον Μανσέτ, στο «νέο πολάρ» του Ρικάρντο Πίλια («Plata Quemada»), που συγγενεύει, θεματικά και ατμοσφαιρικά, με το «Νάντα», ενώ οι εραστές του τάνγκο θα ταξιδέψουν με τον Πέτρο Οργκαμπίντε («Ενα τάνγκο για τον Γκαρντέλ») στους ήχους και τους δρόμους του αξεπέραστου και πρόωρα χαμένου ερμηνευτή.
Ομως, το καλύτερο θέμα για την Αργεντινή φιλοξενήθηκε αδιαμφισβήτητα στις ταξιδιωτικές σελίδες της S¬ddeutsche Zeitung. Εκεί πρωταγωνιστεί το μοναδικό Ateneo Grand Splendid, που στεγάζεται από το 2000 σ’ ένα επιβλητικό θέατρο της Avenida Santa Fe και «συμμετέχει» στην Εκθεση, μαζί με τα βιβλιοπωλεία της Avenida Corrientes, όπου ακόμα κι ο «κλέφτης των βιβλίων» θεωρείται αναγνώστης. Μια άποψη με την οποία θα συμφωνούσε απόλυτα ο Μπόρχες και ο Μπένγιαμιν.