Παράνομος και για τους Οθωμανούς ο Έλγιν

Ο Λόρδος Έλγιν απέσπασε και μετέφερε τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στην Αγγλία νόμιμα, με τη έγγραφη συγκατάθεση των Οθωμανών. Αυτή είναι η εκδοχή του Βρετανικού Μουσείου και των συμμάχων του στην έριδα με την Ελλάδα γιατα Μάρμαρα, που μέχρι σήμερα ανάγκαζε τους Έλληνες διεκδικητές να προσπαθούν να πείσουν τη διεθνή κοινότητα για το εάν και κατά πόσο τα οθωμανικά έγγραφα έχουν ισχύ σύμφωνα με τις υπάρχουσες διατάξεις. Στην πραγματικότητα όμως δεν χρειάζεται ούτε κι αυτό, γιατί οι Οθωμανοί δεν είχαν δώσει καν άδεια για τις δραστηριότητες του Έλγιν όπως αυτές πραγματοποιήθηκαν.

Τα παραπάνω τουλάχιστον ισχυρίζεται ο Βασίλειος Δημητριάδης, συνταξιούχος σήμερα καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Σύμφωνα με τα όσα παρουσίασε ο κ. Δημητριάδης στην πρόσφατη ημερίδα του Μουσείου της Ακρόπολης με θέμα την προστασία και την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους, το «φιρμάνι» του Έλγιν που επικαλείται η βρετανική πλευρά για να στηρίξει την κυριότητά της στα Μάρμαρα δεν ήταν παρά μια συστατική επιστολή του Μεγάλου Βεζίρη προς τις τοπικές αρχές της Αθήνας, η οποία δεν έκανε κανένα λόγο για αποτοίχιση και μεταφορά μελών των μνημείων.

Η ιστορία της έγγραφης άδειας είναι ομιχλώδης. Το κείμενο που επικαλείται το Βρετανικό Μουσείο χαρακτηρίζοντάς το ως φιρμάνι (σουλτανική διαταγή) είναι γνωστό από την αγγλική μετάφρασή μιας ιταλικής μετάφρασης του αρχικού οθωμανικού κειμένου, το οποίο δεν βρέθηκε ποτέ. Από το κείμενο λείπουν οι τυπικές φράσεις που χαρακτηρίζουν ένα φιρμάνι, ενώ δεν εμφανίζεται ως παραλήπτης ο καδής της περιοχής, στον οποίον αποστέλλονταν πάντα τα φιρμάνια. Δεν είναι επίσης buyuruldi, διαταγή βασισμένη σε φιρμάνι το οποίο θα έπρεπε να αναφέρεται μέσα. Τι είναι λοιπόν το έγγραφο αυτό; Μια απλή επιστολή του Seyid Abdullah Pasha, αναπληρωτή του Μεγάλου Βεζίρη ο οποίος απευθύνεται στις τοπικές πολιτικές αρχές της Αθήνας τον διοικητή και το φρούραρχο με σκοπό να τους ζητήσει να επιτρέψουν στους ανθρώπους του Έλγιν να εργάζονται στην Ακρόπολη. Δεν είχε λοιπόν την έγκριση του Σουλτάνου, η οποία προφανώς δεν χρειαζόταν για ένα ζήτημα που οι Οθωμανοί θεωρούσαν ελάσσον. Επίσης, αντίθετα με ισχυρισμούς την Βρετανικής πλευράς για την ύπαρξη δύο σχετικών φιρμανιών, άλλο έγγραφο δεν αναφέρεται στο κείμενο. Να σημειωθεί επίσης ότι ο Έλγιν είχε κάνει πολλές αιτήσεις χωρίς απάντηση, πριν του χορηγηθεί ακόμη και αυτή η επιστολή.

Εντυπωσιακά όμως είναι και τα όσα αναφέρει το έγγραφο για τα όσα προβλέπονταν στη δουλειά του Έλγιν στον Ιερό Βράχο: "κατασκευή σκαλωσιάς γύρω από τον αρχαίο Ναό των Ειδώλων ή προπλασμάτων με κιμωλία ή γύψο των διακοσμητικών και ορατών μορφών, τη μέτρηση θραυσμάτων και μελών άλλων κατεστραμμένων κατασκευών, ή ανασκαφής αν είναι αναγκαίο των θεμελίων ερευνώντας για επιγραφές στα ερείπια" (μτφ από το αγγλικό κείμενο). Η αποτοίχιση και απομάκρυνση στοιχείων δεν υπάρχει ούτε ως ιδέα!

Επιφανειακή έρευνα, επιγραφική έρευνα και αποκατάσταση. Αυτός ήταν επίσημα ο προορισμός του Έλγιν στην Ακρόπολη. Τα όσα έγιναν αργότερα λοιπόν αποτελούν «και με τη βούλα» ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιοκαπηλικά εγκλήματα όλων των εποχών. Ένα έγκλημα υπό παραγραφή με σημαία το όραμα των «παγκόσμιων μουσείων» .



Ζ.Ξ.

αρχαιολογια on line