Η Αφρική μπορεί να θρέψει τον εαυτό της και τον κόσμο

του Κανάιο Νουάνζε,πρόεδρος του «διεθνούς ταμείου αγροτικής ανάπτυξης»
 Le Monde

Σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύτηκε στις 9 Οκτωβρίου από τα Ηνωμένα Έθνη, την περίοδο 2010-2012 υπέφεραν από χρόνιο υποσιτισμό 868 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο, ήτοι όσοι την προηγούμενη τριετία. Σύμφωνα με τον Νιγηριανό Κανάιο Νουάντζε (Kanayo F. Nwanze, KFN) πρόεδρο του «διεθνούς ταμείου αγροτικής ανάπτυξης» (IFAD), μιας εκ των τριών υπηρεσιών του ΟΗΕ που συνέταξαν το κείμενο αυτό, το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπισθεί και μια εκ των λύσεων συνίσταται στην υποστήριξη των μικροκαλλιεργητών.

Λιγότερο γνωστό από την οργάνωση του ΟΗΕ για την διατροφή και την γεωργία (FAO) ή το παγκόσμιο πρόγραμμα επισιτισμού (WFP), που επίσης συνεισέφεραν στην σύνταξη αυτής της έκθεσης, το IFAD είναι ένας οικονομικός οργανισμός που αποστολή του είναι να στηρίζει τα προγράμματα καταπολέμησης της αγροτικής φτώχειας στις υπό ανάπτυξη χώρες. Για τον πρόεδρό του, που είναι εντομολόγος και αγρονόμος, η μικρή οικογενειακή αγροτική ιδιοκτησία των κρατών του νότου μπορεί και πρέπει να γίνει προσοδοφόρα, προκειμένου να προσελκύσει καλλιεργητές και να συμβάλει στην διατροφή της ανθρωπότητας. «Το χρήμα είναι σέξι», του αρέσει να επαναλαμβάνει με μια δόση προκλητικότητας.

Ζιλ Βαν Κότε (Gilles van Kote, GVK)

GVK: Η έκθεση για την κατάσταση της επισιτιστικής επισφάλειας στον κόσμο, θεωρεί πως η αγροτική ανάπτυξη «που βασίζεται στην διαρκή αύξηση της παραγωγικότητας της αγροτικής μικροϊδιοκτησίας» των χωρών του νότου αποτελεί προνομιακό όπλο στον αγώνα κατά της πείνας και της φτώχειας. Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό πράξη, συγκεκριμένα;

WFP: Αξιοποιώντας την ικανότητα των πληθυσμών να οργανώνονται και να δομούνται ώστε να φέρουν εις πέρας συλλογικές δράσεις. Από την χρήση επίσης βελτιωμένων σπόρων και λιπασμάτων που θα βελτιώσουν τις αγροτικές αποδώσεις. Προσοχή! Δεν γίνεται εδώ λόγος για την επανάληψη των υπερβολών της «πράσινης επανάστασης» ή το δυτικό μοντέλο της εντατικής γεωργίας. Η χρήση χημικών λιπασμάτων θα παραμείνει λελογισμένη.

Αλλά αυτό δεν αρκεί: σε τι χρησιμεύει η αύξηση των αγροτικών αποδόσεων αν δεν μπορεί να γίνει εμπορική αξιοποίηση της παραγωγής; Είναι αναγκαίο να διευκολυνθεί η πρόσβαση των καλλιεργητών στο δανεισμό, τις αγορές κι ορισμένες υπηρεσίες και υποδομές, όπως επί παραδείγματι αξιόπιστους αποθηκευτικούς χώρους. Το IFAD κατέστησε προτεραιότητά του την εμπορία της παραγωγής των μικροκαλλιεργητών. Αλλά αυτό που χρειάζεται κυρίως, είναι η πολιτική δέσμευση των ενδιαφερομένων κρατών.

GVK: Μια βούληση που φαίνεται να λείπει από αρκετά εξ αυτών...

WFP: Η ανάπτυξη, σε αντίθεση με ότι πιστεύαμε επί μακρόν, δεν είναι κάτι που το κάνουμε για τους άλλους, αλλά κάτι που το κάνουμε για τον εαυτό μας. Το είδαμε στην Βραζιλία, την Κίνα, το Βιετνάμ, κράτη όπου η ανάπτυξη θεωρείται εθνική προτεραιότητα. Το Βιετνάμ μετατράπηκε σε εξαγωγέα ρυζιού, που το 60% παράγεται από μικροκαλλιεργητές. Στα υπό ανάπτυξη κράτη, οι μικροκαλλιεργητές παράγουν το 80% των διαθέσιμων τροφίμων. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορείς να το αγνοείς. Ο μετασχηματισμός της παραγωγικής γεωργίας σε εμπορική οφείλει να αναδειχθεί σε εθνική προτεραιότητα στην Αφρική: η Γκάνα, η Τανζανία, το Μαλάουι, η Ρουάντα και η Αιθιοπία το έχουν κατανοήσει πολύ καλά αυτό.

GVK: Αλλά αυτό δεν κινδυνεύει να συμβεί εις βάρος των μεγάλων πολυεθνικών ή ακόμα και των ιδίων των αγροτών;

WFP: Δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί πλήρως ο ρόλος της μικρής και οικογενειακής γεωργικής εκμετάλλευσης, που εκπροσωπεί παγκοσμίως περί τα 500 εκατομμύρια κλήρους. Οι μικροκαλλιεργητές θεωρούνται ένας φτωχός πληθυσμός, που χρήζει βοηθείας. Αλλά ιδιωτικός τομέας δεν είναι μόνο η «μονσάντο» και η «γιουνιλίβερ», αλλά και οι ίδιοι οι αγρότες.

Στο IFAD στοχεύουμε να δείξουμε πως ο μικροκαλλιεργητής είναι ένας μπίζνεσμαν που χρειάζεται να αυξήσει την παραγωγή του και να κερδίσει περισσότερα χρήματα για να στείλει τα παιδιά του στο σχολείο, να έχει πρόσβαση σε υποδομές ανάλογες με εκείνες που απολαμβάνουν οι αστοί... Χρειάζεται να πειστούν οι σημερινοί νέοι, εκείνοι που θα επωμιστούν με την αποστολή να θρέψουν τον κόσμο ως το 2050, πως η γεωργία μπορεί να είναι μια αποδοτική οικονομική δραστηριότητα.

GVK: Δεν είναι όμως ανησυχητικό που ορισμένα αφρικανικά κράτη εκποιούν σήμερα σε ξένες εταιρείες πελώριες εκτάσεις αντί πινακίου φακής;

WFP: Είναι ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε γιατί τόσο πολλοί επενδυτές ενδιαφέρονται τόσο πολύ για την Αφρική: αυτό που συνειδητοποιούν είναι το δυναμικό της. Η Αφρική μπορεί να θρέψει τον εαυτό της και ολόκληρο τον κόσμο. Οι κυβερνήσεις ας μην ξεπουλάνε τις γαίες τους. Μπορεί να υπάρξουν αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες. Το διαπίστωσα αυτό στην νήσο Καλανγκάλα της Ουγκάντα, όπου μια βιομηχανία παραγωγής φοινικέλαιου συνήψε μια συμφωνία με τους ντόπιους μικροκαλλιεργητές να της παραδίδουν την σοδειά τους σε μια συμπεφωνημένη τιμή. Αυτό αποκαλείται γεωργία επί συμβολαίω. Ο νομός Καλανγκάλα είναι πια ο 7ος της χώρας σε βιοτικό επίπεδο, ενώ το 2005 ήταν 71ος σε σύνολο 76 νομών.

GVK: Πόσο δύσκολα «περνάει» το μήνυμα του IFAD σε μια εποχή που οι οικονομικοί υποστηρικτές σας διανύουν μια περίοδο με τόσες οικονομικές δυσκολίες;

WFP: Το 2011, στην καρδιά της κρίσης, διενεργήσαμε την 9η κεφαλαιοποίησή μας και ήδη έχουμε 1.16 δις ευρώ για την περίοδο 2013-15, ήτοι 25% περισσότερα από ότι παλιότερα. Η δράση μας αφορά την μακροπρόθεσμη αγροτική ανάπτυξη και δεν μπορεί να είναι ίσως θεαματική. Αλλά στο πεδίο, οι άνθρωποι μας γνωρίζουν. Και ξέρουν πως αυτό που κάνουμε, κανείς άλλος δεν μπορεί να τους το παράσχει.