Νομπέλ στη γλώσσα της ποίησης
«Ο Ριζοσπαστικός κι ο Αντιδραστικός συζούν σαν δυστυχισμένο ζευγάρι,/ ο ένας έχει διαμορφώσει τον άλλο κι εξαρτάται απ' αυτόν./ Εμείς όμως που είμαστε παιδιά τους πρέπει να απελευθερωθούμε» (από τη συλλογή «Ηχοι και Ιχνη» 1966, Printa).
Ο Τούμας Τράνστρεμερ υπέστη το 1990 βαρύ εγκεφαλικό, που του προκάλεσε μερική σωματική παράλυση και απώλεια της ομιλίας, αλλά άφησε απείραχτο το ορυχείο της πνευματικής του καθαρότητας
Η παιδική ηλικία και το όνειρο είναι οι δύο πυλώνες απ' όπου περνάει και ευεργετείται το έργο του μεγαλύτερου εν ζωή Σουηδού ποιητή, του 80χρονου Τούμας Τράνστρεμερ, ήδη μεταφρασμένου σε περισσότερες από εξήντα γλώσσες. Οι δικοί του άνθρωποι, οι εταίροι της Σουηδικής Ακαδημίας, του απένειμαν το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2011, με το σκεπτικό ότι «μέσω πυκνών και διαυγών εικόνων μάς δίνει μια φρέσκια πρόσβαση στην πραγματικότητα».
Το μεγάλο σουηδικό βραβείο συνοδεύεται από 10 εκατ. σουηδικές λίρες (1,5 εκατ. ευρώ). Είναι η έκτη φορά κατά την οποία οι Σουηδοί «αθάνατοι» δίνουν σε συμπατριώτη τους το Νομπέλ Λογοτεχνίας.
«Αμφιλεγόμενη»
Ο γενικός γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Πέτερ Ενγκλουντ παραδέχθηκε ότι «η επιλογή ίσως να θεωρηθεί αμφιλεγόμενη, αλλά πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι έχουν περάσει κοντά σαράντα χρόνια από τότε που το πήρε Σουηδός συγγραφέας». Είναι αλήθεια ότι το τελευταίο Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας στη σουηδική γλώσσα απενεμήθη το 1974 και το μοιράστηκαν εξ ημισείας ο Εϊβιντ Τζόνσον και ο Χάρι Μάρτινσον.
Ο Χάρι Μάρτινσον δεν λέει πολλά πράγματα για τους εκτός σουηδικών συμφραζομένων αναγνώστες, όμως ο Τούμας Τράνστρεμερ τον έχει σε περίοπτη θέση στο ποιητικό του πάνθεον: «Φαίνεται εύκολος, αλλά στην πραγματικότητα είναι κι αυτός πολύπλοκος, επειδή η γλώσσα του είναι τόσο γεμάτη ήχους από λαϊκές φράσεις, ψαλμούς, παροιμίες». Είχε να δοθεί το μεγάλο σουηδικό βραβείο σε ποιητή ή ποιήτρια από το 1996, που είχε απονεμηθεί στην Πολωνή Βισλόβα Σιμπόρσκα.
Ο Τούμας Τρανστρέμερ δεν διέγραψε ποτέ από τον ποιητικό του ορίζοντα ότι γράφει σε μια «μικρή» ευρωπαϊκή γλώσσα. «Ο ρόλος του συγγραφέα», έχει πει, «σε μια χώρα σαν τη Σουηδία είναι να διασώζει την προσωπική γλώσσα σε καιρούς που η γλώσσα δολοφονείται από πολιτικούς, επιχειρηματίες και κάθε είδους επιπολαιότητα, από έλλειψη παράδοσης, απ' όλες αυτές τις δυνάμεις που προσπαθούν να μας αλλοιώσουν. Συναντάς όλο και λιγότερο την προσωπική γλώσσα σε μια χώρα σαν τη Σουηδία».
Κι όμως, αυτός ο ζωντανός άνθρωπος, ο οποίος σπούδασε ψυχολογία από υψηλή συνειδητότητα, για να προσφέρει στους νεαρούς με «παραβατική» συμπεριφορά (φυλακές ανηλίκων και κέντρα απεξάρτησης), στερήθηκε από το 1990 το όργανο της επικοινωνίας, τη γλώσσα. Ενα βαρύ εγκεφαλικό τού προκάλεσε μερική σωματική παράλυση και απώλεια της ομιλίας. Εν τούτοις, έμεινε απείραχτο ολόκληρο το ορυχείο της πνευματικής του καθαρότητας και της συναισθηματικής του διαφάνειας.
Τα μισά ποιήματα της συλλογής «Πένθιμη γόνδολα» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Νεφέλη») κι όλα του «Μεγάλου αινίγματος» γράφτηκαν μετά από αυτό το επεισόδιο. Ο ομιλών κόσμος έρχεται κοντά του, μέσω της γυναίκας του Μόνικα, με την οποία είναι παντρεμένος εδώ και πενήντα δύο χρόνια. Η αναπηρία του δεν του στέρησε ούτε τη μεγάλη του αγάπη, που είναι το πιάνο. Μόνον που σήμερα έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει μόνον το αριστερό του χέρι.
Στην πρωτεύουσα Στοκχόλμη, στις 15 Απριλίου 1931, γεννήθηκε ο Τούμας Τράνστρεμερ. Το μοναχοπαίδι ενός δημοσιογράφου και μιας δασκάλας. Τον πατέρα ούτε καν τον θυμάται, αφού βρισκόταν σε ηλικία μόλις 2-3 ετών όταν τον εγκατέλειψε. Μεγάλωσε -η περίπτωσή του θυμίζει τον περσινό νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα- με τον παππού και τη γιαγιά του από τη μεριά της μητέρας του. Τα παιδικά του χρόνια είναι σφραγισμένα με τη μορφή της μάνας του, και λόγω έλλειψης της παρουσίας του πατέρα αναγκάστηκε να ωριμάσει νωρίς. «Δεν ήμουν και πολύ παιδί τον καιρό εκείνο. Νομίζω ότι τώρα είμαι πιο παιδί από τότε», έχει εξομολογηθεί.
Ψυχολογία
Μοίρασε τις σπουδές ανάμεσα στην ψυχολογία και την ποίηση. Με την πρώτη έβγαζε το ψωμί του, με τη δεύτερη έσωζε την ψυχή του. Πρωτοδημοσίευσε, το 1954, τα «17 ποιήματα». Εκτοτε τύπωσε πάνω από δώδεκα ποιητικές συλλογές «Μυστικά καθ' οδόν», «Ο μισοτελειωμένος ουρανός», «Ηχοι και ίχνη», «Βλέποντας στο σκοτάδι», «Μονοπάτια», «Πελάγη της Βαλτικής», «Το φράγμα της αλήθειας», «Η άγρια πλατεία», «Για ζωντανούς και νεκρούς». Οι ποιητικοί χώροι του Σουηδού ποιητή είναι η ανοιχτή φύση, εκεί όπου δοκιμάζει το μυαλό τα όρια μέχρι τον αναβαθμό της γαλήνης. Η Ιστορία πέφτει σαν νερό στην πλώρη μιας γόνδολας θανάτου, αφού στην επιφάνεια των υδάτων επιπλέουν οι ηττημένοι: «Ονειρεύτηκα ότι επισκέφτηκα ένα μεγάλο νοσοκομείο./ Δεν υπήρχε προσωπικό. Ολοι ήταν ασθενείς».
info: 1. «Τα ποιήματα» (μτφρ.: Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδόσεις «Printa»)/ 2. Official Website of Tomas Transtromer: http://tomastranstromer.net/ 3. The Official Web Site of The Nobel Prize: http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2011/.
Enet.gr
Ο Τούμας Τράνστρεμερ υπέστη το 1990 βαρύ εγκεφαλικό, που του προκάλεσε μερική σωματική παράλυση και απώλεια της ομιλίας, αλλά άφησε απείραχτο το ορυχείο της πνευματικής του καθαρότητας
Η παιδική ηλικία και το όνειρο είναι οι δύο πυλώνες απ' όπου περνάει και ευεργετείται το έργο του μεγαλύτερου εν ζωή Σουηδού ποιητή, του 80χρονου Τούμας Τράνστρεμερ, ήδη μεταφρασμένου σε περισσότερες από εξήντα γλώσσες. Οι δικοί του άνθρωποι, οι εταίροι της Σουηδικής Ακαδημίας, του απένειμαν το Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας 2011, με το σκεπτικό ότι «μέσω πυκνών και διαυγών εικόνων μάς δίνει μια φρέσκια πρόσβαση στην πραγματικότητα».
Το μεγάλο σουηδικό βραβείο συνοδεύεται από 10 εκατ. σουηδικές λίρες (1,5 εκατ. ευρώ). Είναι η έκτη φορά κατά την οποία οι Σουηδοί «αθάνατοι» δίνουν σε συμπατριώτη τους το Νομπέλ Λογοτεχνίας.
«Αμφιλεγόμενη»
Ο γενικός γραμματέας της Σουηδικής Ακαδημίας Πέτερ Ενγκλουντ παραδέχθηκε ότι «η επιλογή ίσως να θεωρηθεί αμφιλεγόμενη, αλλά πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι έχουν περάσει κοντά σαράντα χρόνια από τότε που το πήρε Σουηδός συγγραφέας». Είναι αλήθεια ότι το τελευταίο Βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας στη σουηδική γλώσσα απενεμήθη το 1974 και το μοιράστηκαν εξ ημισείας ο Εϊβιντ Τζόνσον και ο Χάρι Μάρτινσον.
Ο Χάρι Μάρτινσον δεν λέει πολλά πράγματα για τους εκτός σουηδικών συμφραζομένων αναγνώστες, όμως ο Τούμας Τράνστρεμερ τον έχει σε περίοπτη θέση στο ποιητικό του πάνθεον: «Φαίνεται εύκολος, αλλά στην πραγματικότητα είναι κι αυτός πολύπλοκος, επειδή η γλώσσα του είναι τόσο γεμάτη ήχους από λαϊκές φράσεις, ψαλμούς, παροιμίες». Είχε να δοθεί το μεγάλο σουηδικό βραβείο σε ποιητή ή ποιήτρια από το 1996, που είχε απονεμηθεί στην Πολωνή Βισλόβα Σιμπόρσκα.
Ο Τούμας Τρανστρέμερ δεν διέγραψε ποτέ από τον ποιητικό του ορίζοντα ότι γράφει σε μια «μικρή» ευρωπαϊκή γλώσσα. «Ο ρόλος του συγγραφέα», έχει πει, «σε μια χώρα σαν τη Σουηδία είναι να διασώζει την προσωπική γλώσσα σε καιρούς που η γλώσσα δολοφονείται από πολιτικούς, επιχειρηματίες και κάθε είδους επιπολαιότητα, από έλλειψη παράδοσης, απ' όλες αυτές τις δυνάμεις που προσπαθούν να μας αλλοιώσουν. Συναντάς όλο και λιγότερο την προσωπική γλώσσα σε μια χώρα σαν τη Σουηδία».
Κι όμως, αυτός ο ζωντανός άνθρωπος, ο οποίος σπούδασε ψυχολογία από υψηλή συνειδητότητα, για να προσφέρει στους νεαρούς με «παραβατική» συμπεριφορά (φυλακές ανηλίκων και κέντρα απεξάρτησης), στερήθηκε από το 1990 το όργανο της επικοινωνίας, τη γλώσσα. Ενα βαρύ εγκεφαλικό τού προκάλεσε μερική σωματική παράλυση και απώλεια της ομιλίας. Εν τούτοις, έμεινε απείραχτο ολόκληρο το ορυχείο της πνευματικής του καθαρότητας και της συναισθηματικής του διαφάνειας.
Τα μισά ποιήματα της συλλογής «Πένθιμη γόνδολα» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Νεφέλη») κι όλα του «Μεγάλου αινίγματος» γράφτηκαν μετά από αυτό το επεισόδιο. Ο ομιλών κόσμος έρχεται κοντά του, μέσω της γυναίκας του Μόνικα, με την οποία είναι παντρεμένος εδώ και πενήντα δύο χρόνια. Η αναπηρία του δεν του στέρησε ούτε τη μεγάλη του αγάπη, που είναι το πιάνο. Μόνον που σήμερα έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει μόνον το αριστερό του χέρι.
Στην πρωτεύουσα Στοκχόλμη, στις 15 Απριλίου 1931, γεννήθηκε ο Τούμας Τράνστρεμερ. Το μοναχοπαίδι ενός δημοσιογράφου και μιας δασκάλας. Τον πατέρα ούτε καν τον θυμάται, αφού βρισκόταν σε ηλικία μόλις 2-3 ετών όταν τον εγκατέλειψε. Μεγάλωσε -η περίπτωσή του θυμίζει τον περσινό νομπελίστα Μάριο Βάργκας Λιόσα- με τον παππού και τη γιαγιά του από τη μεριά της μητέρας του. Τα παιδικά του χρόνια είναι σφραγισμένα με τη μορφή της μάνας του, και λόγω έλλειψης της παρουσίας του πατέρα αναγκάστηκε να ωριμάσει νωρίς. «Δεν ήμουν και πολύ παιδί τον καιρό εκείνο. Νομίζω ότι τώρα είμαι πιο παιδί από τότε», έχει εξομολογηθεί.
Ψυχολογία
Μοίρασε τις σπουδές ανάμεσα στην ψυχολογία και την ποίηση. Με την πρώτη έβγαζε το ψωμί του, με τη δεύτερη έσωζε την ψυχή του. Πρωτοδημοσίευσε, το 1954, τα «17 ποιήματα». Εκτοτε τύπωσε πάνω από δώδεκα ποιητικές συλλογές «Μυστικά καθ' οδόν», «Ο μισοτελειωμένος ουρανός», «Ηχοι και ίχνη», «Βλέποντας στο σκοτάδι», «Μονοπάτια», «Πελάγη της Βαλτικής», «Το φράγμα της αλήθειας», «Η άγρια πλατεία», «Για ζωντανούς και νεκρούς». Οι ποιητικοί χώροι του Σουηδού ποιητή είναι η ανοιχτή φύση, εκεί όπου δοκιμάζει το μυαλό τα όρια μέχρι τον αναβαθμό της γαλήνης. Η Ιστορία πέφτει σαν νερό στην πλώρη μιας γόνδολας θανάτου, αφού στην επιφάνεια των υδάτων επιπλέουν οι ηττημένοι: «Ονειρεύτηκα ότι επισκέφτηκα ένα μεγάλο νοσοκομείο./ Δεν υπήρχε προσωπικό. Ολοι ήταν ασθενείς».
info: 1. «Τα ποιήματα» (μτφρ.: Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδόσεις «Printa»)/ 2. Official Website of Tomas Transtromer: http://tomastranstromer.net/ 3. The Official Web Site of The Nobel Prize: http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/2011/.
Enet.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου