Οι μεταρρυθμίσεις της ΕΕ για τα πνευματικά δικαιώματα προκαλούν αντιδράσεις στην επιστημονική κοινότητα

Οι προγραμματισμένες αλλαγές απειλούν την ανοικτή επιστήμη, προειδοποιούν οι ερευνητές.

Μια  επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρόκειται να ψηφίσει αυτό το μήνα, κανόνες που αφορούν αλλαγές στην νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά τα τελευταία σχέδια των κανόνων αυτών έχουν προκαλέσει ένα κύμα κριτικής από τους υπερασπιστές της ανοιχτής επιστήμης. Λένε ότι οι προτάσεις θα καταπνίξουν την έρευνα και την ακαδημαϊκή επικοινωνία.

Οι εμπειρογνώμονες στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας συμφωνούν ότι οι υφιστάμενοι κανόνες περί δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας της ΕΕ χρειάζονται αναμόρφωση για την ψηφιακή εποχή και μια πρόταση που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2016, είχε αυτό το στόχο. Ωστόσο, οι επικριτές ανησυχούν ότι ορισμένες διατάξεις σε πιο πρόσφατες προτάσεις για το νόμο - γνωστές ως οδηγία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά - έρχονται σε σύγκρουση με τις αρχές της Ευρώπης για ανοικτή επιστήμη και ελευθερία έκφρασης.

"Ο νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας δεν πρέπει να παρεμποδίζει την ανοιχτή επιστήμη", λέει η Vanessa Proudman, ευρωπαία διευθύντρια του Συλλόγου επιστημονικών δημοσιεύσεων και ακαδημαϊκών πόρων (SPARC), ομάδας επιστημονικής υπεράσπισης στο Apeldoorn της Ολλανδίας. "Η ΕΕ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο προς την ανοικτή πρόσβαση στην έρευνα που χρηματοδοτείται από ευρωπαίους πολίτες. Οι προτεινόμενοι νέοι κανόνες θα εμπόδιζαν σαφώς την περαιτέρω πρόοδο, απειλώντας την προβολή της ευρωπαϊκής έρευνας ", λέει.

Οι ανησυχίες επικεντρώνονται σε μια διάταξη που θα επιτρέψει στους εκδότες να διεκδικήσουν δικαιώματα για τη χρήση αποσπασμάτων πληροφοριών, όπως πίνακες ή τίτλοι. Αυτό συμπεριλήφθηκε με στόχο να δοθεί η δυνατότητα στους εκδότες ειδήσεων να εξασφαλίζουν έσοδα από πλατφόρμες κοινωνικών μέσων όπως το Facebook και το Google. Ωστόσο, μια πρόταση που προστέθηκε από μια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα σήμαινε ότι η διάταξη αυτή ισχύει και για τις ακαδημαϊκές εκδόσεις.

Πολλοί επιστημονικοί εκδότες, συμπεριλαμβανομένης της Διεθνούς Ένωσης Επιστημονικών, Τεχνικών και Ιατρικών Εκδοτών (STM), με έδρα την Οξφόρδη, Ηνωμένο Βασίλειο, υποστηρίζουν αυτή την τροπολογία. Αλλά οι υποστηρικτές της ανοιχτής έρευνας λένε ότι τα γεγονότα και οι πληροφορίες σε ένα επιστημονικό άρθρο πρέπει να παραμείνουν απαλλαγμένα από τα πνευματικά δικαιώματα. "Δεν θέλουμε πραγματικά επιπλέον paywalls πάνω από όλα τα ερευνητικά υλικά που έχουν ήδη πληρώσει οι βιβλιοθήκες", λέει η Maria Rehbinder, ειδική σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας στη Φινλανδία με την Ένωση Ευρωπαϊκών Βιβλιοθηκών της Έρευνας.

Ορισμένοι ερευνητές εκφράζουν την ανησυχία τους ότι ο προτεινόμενος νόμος ενδέχεται να αναγκάσει τους επιστήμονες να πληρώσουν αμοιβές στους εκδότες για αναφορές που περιλαμβάνουν στις δικές τους δημοσιεύσεις. Όμως, το STM "δεν μπορεί να προβλέψει καμία κατάσταση όπου οι σπουδαστές και οι ερευνητές θα πρέπει να πληρώσουν τέλη" για αναφορές, λέει ο Matt McKay, εκπρόσωπος της ένωσης.

Επιπλέον βάρη

Ο νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας της ΕΕ, όπως γράφτηκε, θα υποχρέωνε επίσης αποθετήρια ερευνητικών άρθρων για την αποτροπή μεταφόρτωσης εγγράφων που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα και άλλου περιεχομένου. Επί του παρόντος, οι ακαδημαϊκοί εκδότες έχουν την ευθύνη να εκδίδουν ειδοποιήσεις παραλαβής για έγγραφα που έχουν τοποθετηθεί παράνομα σε αποθήκες.

Το ακαδημαϊκό κοινωνικό δίκτυο ResearchGate, για παράδειγμα, έχει τους τελευταίους μήνες απενεργοποιήσει την πρόσβαση του κοινού σε περισσότερα από 1,7 εκατομμύρια έγγραφα στην περιοχή του, σύμφωνα με τα μηνύματα ανάληψης από τους εκδότες. Αυτή η διαδικασία αφαίρεσης άρθρων κατόπιν αίτησης, λέει ο Proudman, λειτουργεί καλά και αποτελεσματικά για τα θεσμικά αποθετήρια. Αναγκάζοντας όλες τις υπάρχουσες μη κερδοσκοπικές υπηρεσίες εκπαίδευσης και έρευνας δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 1.000 πανεπιστημίων, να ζητήσουν άδειες πνευματικής ιδιοκτησίας και να εγκαταστήσουν φίλτρα ανεφοδιασμού, θα επιβάρυναν τα περισσότερα ιδρύματα, λέει. "Το προτεινόμενο επίπεδο επιτήρησης θα τοποθετούσε αποθήκες επιστημών στο ίδιο σκάφος με το Facebook ή το YouTube", λέει, απαιτώντας τους να σαρώσουν υποβολές για πιθανές παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων.

Οι προτεινόμενοι κανόνες δεν είναι όλα κακά νέα για την επιστήμη, λέει η Marie Timmermann, η οποία είναι υπεύθυνη για τη νομοθεσία της ΕΕ και τις ρυθμιστικές υποθέσεις στην Science Europe , μια ένωση εθνικών οργανισμών χρηματοδότησης της έρευνας στις Βρυξέλλες. Η εξόρυξη κειμένου - κατά την οποία οι ερευνητές χρησιμοποιούν προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών για την αυτόματη εξαγωγή δεδομένων από μεγάλο αριθμό κειμένων - απαλλάσσεται από τον νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων , όταν εκτελείται προς το δημόσιο συμφέρον. Οι επιστήμονες σε δημόσιους ερευνητικούς οργανισμούς θα έχουν τη δυνατότητα να συλλέγουν στοιχεία και δεδομένα από όλες τις πηγές που έχουν νόμιμη πρόσβαση για να διαβάσουν.

Ωστόσο, αυτή η απαλλαγή δεν επεκτείνεται στις εταιρείες - ένα πιθανό πρόβλημα για ερευνητικά έργα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ, τα οποία περιλαμβάνουν όλο και περισσότερο εμπορικούς εταίρους, σημειώνει ο Timmermann.

Η ψηφοφορία της νομικής επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που προβλέπεται για τις 23-24 Απριλίου, θα είναι ένα κρίσιμο κριτήριο για το κατά πόσον οι νομοθέτες ακούνε τις ανησυχίες των επιστημόνων. Η ακριβής έκδοση που θα εξετάσει η επιτροπή δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί και κυκλοφορήσει και ο τελικός νόμος θα πρέπει επίσης να εγκριθεί από το σύνολο του κοινοβουλίου και από τα κράτη μέλη της ΕΕ πριν να τεθεί σε ισχύ για το επόμενο έτος. "Για χάρη της ευρωπαϊκής έρευνας, ελπίζουμε ότι οι χειρότερες ατέλειες θα διαγραφούν ακόμη", λέει ο Timmerman.

 ΠΗΓΗ:nature.com