Η «Λαϊκή Ιστορία του Κόσμου, από την εποχή του λίθου έως και τη νέα χιλιετία»

ΜΙΑ μέρα μετά την ομιλία του σε ένα σοσιαλιστικό συνέδριο στο Κάιρο ο πολιτικός, ακτιβιστής, συγγραφέας και δημοσιογράφος Κρις Χάρμαν προδόθηκε από την καρδιά του αφήνοντας την τελευταία του πνοή τον Νοέμβριο του 2009 στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα, ένα εικοσιτετράωρο πριν από τα 67α γενέθλιά του. Σήμερα ο Κρις Χάρμαν είναι θαμμένος στο κοιμητήριο «Highgate», μερικά μέτρα μακριά από τον τάφο του Γερμανοεβραίου φιλοσόφου Καρλ Μαρξ, που το έργο του μελέτησε ενδελεχώς σε σημείο να αναγνωρίζεται ως ένας από τους κορυφαίους θεωρητικούς του μαρξισμού.

Και ίσως, σημαδιακά, το Κάιρο, όπου άφησε απρόσμενα την τελευταία του πνοή, έχει για θέα τις πυραμίδες , εκεί που υπάρχει η πρώτη καταγραφή απεργίας, το 1170 π.Χ., στην ιστορία, όταν οι εργάτες των μεγαλεπήβολων σχεδίων των φαραώ είδαν να μειώνονται τραγικά τα αγαθά που έπαιρναν ως ανταμοιβή για την εργασία τους και εντέλει απείχαν από τα εργοτάξια απαιτώντας μια αξιοπρεπή ανταμοιβή. Λίγους μήνες πριν ο Κρις Χάρμαν είχε δώσει στο τυπογραφείο την αναθεωρημένη του «Λαϊκή ιστορία του Κόσμου», που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1999. Πρόκειται για μια ιστορία του ανθρώπινου γένους από την «Εποχή του Λίθου έως τη Νέα χιλιετία», όπως διευκρινίζει ο υπότιτλος, που δεν ακολουθεί κανένα νήμα από αυτά που έχουν πλέξει έθνη ή πολιτισμοί για να προβάλουν τον παγκόσμιο ρόλο τους ή να εξυμνούν με ημιχαλκευμένες θεωρίες τα επιτεύγματά τους. Ημίθεοι ήρωες, άρχοντες, βασιλείς, πολιτικοί δεν έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο. Όπως ούτε καμία μάχη ή πόλεμος. Τα γνωστά στερεότυπα για τη φεουδαρχία, το Βυζάντιο, το Ισλάμ, τους λαούς και τους πολιτισμούς στην Αφρική –και φυσικά για την αποικιοκρατία– ανατρέπονται με λογικές διαδικασίες. Για όλη τη καταγραφή του αντλεί μόνο και μόνο από τον ίδιο τον άνθρωπο και τον ρόλο του. Στο ταξίδι του στον χρόνο και την ανθρωπότητα σταθμεύει σε όλες τις μορφές εξουσίας χωρίς να ακολουθεί το μονοπάτι του δυτικού πολιτισμού που αφήνει στο περιθώριο τις μεγάλες εξελίξεις που πραγματοποιήθηκαν παράλληλα σε άλλα σημεία της υφηλίου. Από την εξουσία, την οικονομία, την ιδεολογία, την πολιτική, από όπου και να πηγάζουν οι δυνάμεις ελέγχου φωτίζονται σε σύγκριση με τις επιπτώσεις στις μεγάλες λαϊκές μάζες. Και εντέλει προσπαθεί να δώσει απαντήσεις για το πώς στοιχειώθηκε ένα σύστημα όπου οι πολλοί προσφέρουν τα περισσότερα και ανταμείβονται με τα λιγότερα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στον αιώνα που έφυγε κάνοντας λεπτομερείς σταθμούς στα μεγάλα πολιτικοκοινωνικά γεγονότα, τις επαναστάσεις, τους μεγάλους πολέμους και τις ψυχροπολεμικές δεκαετίες. Στο πολυσέλιδο έργο του «Λαϊκή Ιστορία του Κόσμου/Από την εποχή του λίθου έως και τη νέα χιλιετία» (700 και πλέον σελίδες) διαλύει με τεκμήρια τον μύθο για τον «ανώτερο» δυτικό πολιτισμό, κεντώντας το έργο του έτσι ώστε να είναι κατανοητό και αντιληπτό από τον κάθε αναγνώστη, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει και έκπτωση. Όπως σημειώνει ο ίδιος: «Η κατανόηση της Ιστορίας είναι βασική για να ανακαλύψουμε εάν και με ποιο τρόπο μπορούμε να αλλάξουμε από εδώ και πέρα τον κόσμο που ζούμε». Ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια, σε αυτές τις εποχές που η επίσημη ιστοριογραφία τής έχει βαπτίσει άγριες και απολίτιστες, για να φανερώσει πως εκείνη την εποχή η ανθρωπότητα, μοιρασμένη σε κοινότητες το πολύ 200 ατόμων, λειτουργούσε αρμονικά σε ένα υποτυπώδες κοινωνικό σύστημα χωρίς να υπάρχουν σχέσεις εξουσιαστή και εξουσιαζομένου. Όπως άλλωστε σημείωνε και ένας ιερωμένος που έμεινε με φυλές που ζούσαν στον Καναδά: «Οι δύο τύραννοι, οι οποίοι είναι υπαίτιοι για τα βασανιστήρια και την κόλαση για πολλούς στους Ευρωπαίους δεν βασιλεύουν στα μεγάλα δάση τους – εννοώ τη φιλοδοξία και την πλεονεξία». Ο Κρις Χάρμαν, γεννημένος σε μια οικογένεια εργατικής τάξης, είχε διδακτορικό από το London School of Economics. Έγραψε τα πρώτα του πολιτικά κείμενα ως φοιτητής στις αρχές της δεκαετίας του '60. Ασχολήθηκε με την Εκστρατεία Αλληλεγγύης Βιετνάμ και εξόργισε πολλούς αριστερούς όταν κατήγγειλε τον Χο Τσι Μινχ ως υπεύθυνο για τη δολοφονία του ηγέτη του τροτσκιστικού κινήματος στο Βιετνάμ. Σχολίασε τη δράση του γαλλικού Μάη και την Επανάσταση των Γαρυφάλλων στην Πορτογαλλία, υπήρξε διευθυντής της εφημερίδας Socialist Worker και εκδότης του περιοδικού International Socialism.

Μετάφραση: Ελένη Αστερίου

Εκδόσεις: «Τόπος»
Express.gr