Η φιλοσοφική διαθήκη του Αξελού

«Αυτό που επέρχεται», λέει ο έλληνας στοχαστής, «περικλείει τους θεούς, διατρέχει τη φύση, ερωτά τον άνθρωπο, κλονίζει εκ βάθρων την τεχνική. Είναι το σχέδιο όπου όλα συμβαίνουν, όλα καθίστανται αντιληπτά ενώ το ίδιο παραμένει αφανές»


«Αυτό που επέρχεται», πέρα από τίτλο του τελευταίου βιβλίου του μεγάλου έλληνα στοχαστή Κώστα Αξελού, αποτελεί επίσης την πιο ενδόμυχη αναζήτησή του που δεν έπαψε να τον καθοδηγεί σε ολόκληρη τη διαδρομή του. Ετσι, τούτο το βιβλίο είναι εν τέλει ένα είδος φιλοσοφικής διαθήκης που μας άφησε ο φιλόσοφος: μια ύστατη αλλά όχι τελική μαρτυρία - καταγραφή της αποδοχής και της αντιμετώπισης αυτού που ο ίδιος ονομάζει «το παιχνίδι του κόσμου». Αυτό σημειώνει στον πρόλογο της έκδοσης η Σερβάν Ζολιβέ, διδάκτορας Φιλοσοφίας των Πανεπιστημίων Σορβόννης και Χούμπολτ και μέλος της Γαλλικής Σχολής Αθηνών.

Το βιβλίο αποτελείται από 342 αποσπάσματα ή αλλιώς από ένα σύνολο σκέψης - άκρως αποσπασματικό, διαρκώς ανοιχτό και δομικά ανολοκλήρωτο - το οποίο διατρέχει όλη τη στοχαστική πορεία του Αξελού και αγγίζει τα περισσότερα από τα θέματα που εξέτασε στα προηγούμενα έργα του. Πρόκειται για ένα σύνολο που δεν μπορεί να περιοριστεί σε θέσεις, στάσεις και επιχειρήματα. Ενα σύνολο που επιπλέον αντίκειται στις παραδοσιακές φιλοσοφικές αρχές όπως η συνειδητοποίηση, η επεξήγηση, η εννοιοποίηση και η συστηματοποίηση και που οργανώνεται σε εννέα κινήσεις - κεφάλαια του βιβλίου.

Εκεί αναπτύσσονται διαφορετικές προσεγγίσεις αυτού που επέρχεται: «αυτό που προσεγγίζει» αλλά μένει «ανείπωτο»• «το κενό» στο οποίο ανταποκρινόμαστε με το «λέγειν-και-πράττειν»• «αυτό που δεν μας εγκαταλείπει» καθώς μας παρέχεται μες στο «καθημερινό και το υπερκαθημερινό»• η «εικονικότητα» που προσπαθεί να κρύψει «αυτό που επέρχεται» και που είναι και παραμένει πάντα «μετέωρο».

Αυτό που επέρχεται είναι αυτό που παραμένει ανείπωτο και άσκεφτο σε ό,τι μας συμβαίνει. Είναι το κενό. Είναι αυτό που περισσεύει και στη συνέχεια αποσύρεται για να ξαναεμφανιστεί αργότερα ακόμα πιο αινιγματικό. Είναι αυτό που «δεν είναι ούτε απαραίτητο ούτε τυχαίο». Είναι η ίδια η κίνηση του ξεδιπλώματος ολόκληρου του κόσμου και η διαρκής διαδικασία διερώτησης πάνω σ' αυτό το ξεδίπλωμα. Αυτό που επέρχεται είναι η πιθανότητα και η δυνατότητα της αδυνατότητας ως τέτοιας - «δεν υπάρχει μείζων αδυνατότητα προκειμένου να μην μπορούμε να σταθούμε όρθιοι στο μετέωρο, ανοιχτοί στο ακτινοβόλο κέντρο, εκεί όπου μας καλεί το επερχόμενο, εμάς, τους τόσο κοντινούς και τόσο μακρινούς», γράφει ο Αξελός. Αυτό που επέρχεται είναι αυτό που πάντα θα κείται εμπρός μας, είναι ό,τι αποδεχόμαστε και απορρίπτουμε, ό,τι ευχόμαστε και ό,τι φοβόμαστε, ό,τι ελπίζουμε και ό,τι μας τρομάζει.

Οσον αφορά εμάς τους ανθρώπους και με δεδομένο ότι αυτό που επέρχεται μας θίγει «ζωτικά και θανατηφόρα» όλους, κατ' αρχάς πρέπει να το υποδεχτούμε - ο Αξελός κάνει λόγο για μια «παραγωγική υποδοχή» και για «ενεργητική δεκτικότητα». Στη συνέχεια πρέπει να το αποδεχτούμε ως αυτό που είναι, ως κάτι που είναι και θα παραμένει πάντα «μετέωρο, σ' όλες τις καταφάσεις και σε όλες τις αρνήσεις και στις ιδιότητές του και στην πληρότητά του, σε όλα τα συχνά αντιφατικά πλάνα όπου μιλούμε, πάσχουμε και ενεργούμε και στο πλάνο όλων των διακυβευμάτων». Και εν τέλει να αποπειραθούμε να το προσεγγίσουμε στοχαστικά, γνωρίζοντας εξαρχής ότι τελικές και ασφαλείς «απαντήσεις» δεν υπάρχουν.

Πρόκειται για μια ατέρμονη περιπλάνηση, για έναν διαρκή διάλογο με αυτό που διαρκώς επέρχεται, αποτέλεσμα του οποίου δεν (θα) είναι η οικειοποίηση ή η κατάκτησή του, αλλά η διατήρηση της διερώτησης που το αφορά. Οσο διαρκεί η διερώτηση τόσο η σκέψη θα παραμένει ανοιχτή, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο σ' αυτό που επέρχεται να συνεχίζει την ατέρμονη πορεία του, να μας προσεγγίζει και να μας μεταμορφώνει και να μας καθιστά έτσι ικανούς να το μεταμορφώνουμε και εμείς. Οσο μπορούμε.

Πηγή: Τα Νέα, Σάκης Μαλαβάκης