Η «σύγκρουση πολιτισμών» χρησιμοποιείται στην προσέγγιση γεγονότων πολιτικής ή νομικής φύσης

Πολλοί είναι πεισμένοι ακόμη ότι οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου δεν ήταν μόνο πράξεις πολιτικής τρομοκρατίας, αλλά και μέρος ενός πολιτιστικού πολέμου, μιας σύγκρουσης πολιτισμών. Τα δύο στοιχεία που συμβάλλουν περισσότερο στην υπόθαλψη των παθών στις πολιτιστικές συγκρούσεις είναι η θρησκεία και το σεξ, ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο οι άνδρες αντιμετωπίζουν τις γυναίκες. Όπως είναι προφανές, η θρησκεία χρησιμοποιείται ως εργαλείο για τον έλεγχο της σεξουαλικής συμπεριφοράς και των σχέσεων ανάμεσα στα δύο φύλα.

Η πολιτιστική ερμηνεία της 11ης Σεπτεμβρίου ως σύγκρουση πολιτισμών, γράφει ο ολλανδικής καταγωγής βρετανός συγγραφέας Ιαν Μπουρούμα στην Κοριέρε ντέλα Σέρα, εξηγεί γιατί πολλοί πρώην αριστεροί συντάχθηκαν με τους δεξιούς, υιοθετώντας μιας αρνητική στάση απέναντι στο ισλάμ. Στο παρελθόν, οι περισσότεροι αμερικανοί αριστεροί θα θεωρούσαν τον πόλεμο στο Αφγανιστάν μια νεοϊμπεριαλιστική επιχείρηση.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όμως, οι τόνοι άλλαξαν. Οι Ταλιμπάν κακομεταχειρίζονταν τις γυναίκες, εμπόδιζαν την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση, τις ανάγκαζαν να φορούν μπούρκα.

Ετσι, ο πόλεμος κατά των Ταλιμπάν και του φιλοξενούμενού τους Οσάμα μπιν Λάνετν μπορούσε να ερμηνευτεί ως ένας πόλεμος για την απελευθέρωση των γυναικών. Στην πραγματικότητα, ο φεμινισμός δεν επηρέασε καθόλου την απόφαση του τότε προέδρου Μπους να κηρύξει τον πόλεμο. Τα πολιτιστικά κίνητρα, όμως, του πρόσφεραν απρόσμενους συμμάχους. Οι αντιδράσεις στην 11η Σεπτεμβρίου και στην υπόθεση Στρος-Καν είναι τελείως διαφορετικού τύπου, με μια εξαίρεση: ακόμη μια φορά, ήλθε στην επιφάνεια μια πολιτιστική σύγκρουση.
Ο,τι κι αν συνέβη ανάμεσα στον πρώην διευθυντή του ΔΝΤ και την καμαριέρα του Sofitel, το γεγονός ότι εκείνος συνελήφθη και παρουσιάστηκε στην παγκόσμια κοινή γνώμη ως κατηγορούμενος προκάλεσε σκληρές επικρίσεις στη Γαλλία.

Σύμφωνα με μία από αυτές, η σύλληψη του DSK αποκαλύπτει τον αμερικανικό πουριτανισμό. Οι Γάλλοι ανήκουν σε μια λατινική κουλτούρα και αντιμετωπίζουν με πιο ανοιχτό τρόπο τη σεξουαλική συμπεριφορά. Η σύλληψη του DSK ίσως να ήταν λοιπόν μια πράξη βεντέτας για την προστασία από τη Γαλλία ενός άλλου ανθρώπου που κατηγορείται για βιασμό, του Ρομάν Πολάνσκι, καθώς και για την απαγόρευση της μπούρκας. Με άλλα λόγια, η υπόθεση Στρος-Καν εντασσόταν σε μια άλλη πολιτιστική σύγκρουση με επίκεντρο το σεξ, ίσως και τη θρησκεία.
Ένα από τα προβλήματα της πολιτιστικής προσέγγισης είναι ότι χρησιμοποιείται πάντα για να δικαιολογήσει τη συμπεριφορά των ισχυρών απέναντι στους αδυνάτους.

Οι Ταλιμπάν είναι αναμφίβολα πεισμένοι ότι η υποταγή των γυναικών αποτελεί μια πολιτιστική επιταγή και μια θρησκευτική υποχρέωση. Οι αυταρχικοί ηγέτες της Ασίας υποστηρίζουν ότι οι χώρες τους είναι πολιτιστικά ακατάλληλες για τη δημοκρατία. Ακόμη και στην πιο φιλελεύθερη Δύση - για να μη μιλήσουμε για χώρες με λιγότερο φιλελεύθερες παραδόσεις, όπως η Ιαπωνία - ο πολιτισμός επιστρατεύεται συνήθως υπέρ των ισχυρών.
Τόσο ο Πολάνσκι όσο και ο Στρος-Καν ενεπλάκησαν σε σεξουαλικές πράξεις με γυναίκες που ήταν σε κατάσταση τελείως διαφορετική από τη δική τους, τόσο από άποψη ηλικίας όσο και κοινωνικής θέσης.

Η κατανόηση των «ανθρώπινων αδυναμιών» τους, έτσι, σημαίνει ουσιαστικά δικαιολόγηση της συμπεριφοράς των ισχυρών απέναντι σε γυναίκες χωρίς καμιά δύναμη. Οι αυστηροί νόμοι που αφορούν τη σεξουαλική συμπεριφορά στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να αντανακλούν μια πουριτανική κουλτούρα, το πιθανότερο όμως είναι ότι είναι αποτέλεσμα της πολιτιστικής διαφοράς. Σε μια κοινωνία μεταναστών, οι πολίτες ανήκουν σε ένα ευρύ φάσμα παραδόσεων και θρησκευτικών δογμάτων και αντιμετωπίζουν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους το σεξ και τον ρόλο των γυναικών. Οι νόμοι είναι έτσι το μοναδικό εργαλείο για τη ρύθμιση της συμπεριφοράς των πολιτών.
Οι αρχαίες κοινωνίες διέθεταν ήθη και παραδόσεις, οι σύγχρονες διαθέτουν δικαστήρια και εθνοσυνελεύσεις. Δεν μπορεί να περιμένει βέβαια κανείς από τους νόμους να επιλύουν όλες τις πολιτιστικές συγκρούσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, συμβάλλουν στην επίτευξη της ισότητας.

Το τέλος των σκλάβων στη Δύση δεν προήλθε από τη μεταμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, αλλά από την αλλαγή της βρετανικής νομοθεσίας. Στην Ιαπωνία, η σεξουαλική παρενόχληση των γυναικών παρουσιάζεται πολλές φορές (από ιάπωνες φαλλοκράτες) προς τους ξένους ως στοιχείο της ιαπωνικής κουλτούρας. Και τα θύματα πολλές φορές το πιστεύουν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές γυναίκες που φορούν μπούρκα στο Αφγανιστάν πιστεύουν ότι το να κρύβουν το πρόσωπό τους αποτελεί πολιτιστική επιταγή, και κατά συνέπεια χρέος τους. Ολο και περισσότερες γυναίκες στην Ιαπωνία αρχίζουν όμως να αντιδρούν στη μεταχείρισή τους από τους άνδρες.

Δεν απαρνούνται τις παραδόσεις τους ή την κουλτούρα τους: απλώς συμβουλεύονται ένα δικηγόρο. Στην περίπτωσή τους, το πρόβλημα δεν είναι το σεξ ή η επιχείρηση γοητείας, αλλά η κατάχρηση εξουσίας. Οι μουσουλμάνες που ζουν σε αυταρχικές κοινωνίες, πάλι, δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφύγουν στη δικαιοσύνη. Και οι άνδρες που θέλουν να τις ελέγχουν θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν ως πρόσχημα την κουλτούρα και τις θρησκευτικές παραδόσεις. Θα ήταν ασφαλώς καλύτερα, ιδίως για τις γυναίκες, οι πολίτες χωρών όπως το Αφγανιστάν να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο. Και οι ισχυροί της Γαλλίας να πάψουν να χρησιμοποιούν τη «λατινική κουλτούρα» ως πρόσχημα για την κακομεταχείριση των κοινωνικά κατωτέρων. Οι λύσεις αυτών των προβλημάτων είναι πολιτικού και νομικού χαρακτήρα. Αυτός είναι και ο λόγος που συνελήφθη ο Ντομινίκ Στρος-Καν.

(Πηγή: Corriere della sera)