Περίπου 1700 μνημεία καταστράφηκαν στην πρώην Γιουγκοσλαβία

Περίπου 1700 πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία, ορισμένα από τα οποία συγκαταλέγονται στη λίστα μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO καταστράφηκαν στη διάρκεια των πολέμων στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ και στις συγκρούσεις στο Κόσοβο, σύμφωνα με ατελή στοιχεία.

Η UNESCO διοργάνωσε στο Βιμινάκιο, έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στη Σερβία, την 9η Σύνοδο Κορυφής αρχηγών κρατών της ΝΑ Ευρώπης, με θέμα τη σύγχρονη τέχνη και τη συμφιλίωση.

Στη διάρκεια των πολεμικών συρράξεων στην πρώην Γιουγκοσλαβία εξαφανίστηκαν επίσης χιλιάδες έργα τέχνης, εικόνες και θρησκευτικά αντικείμενα, ορισμένα από τα οποία τεράστιας καλλιτεχνικής αξίας.

Μόνο στη Σερβία, τις 78 ημέρες των βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ την άνοιξη του 1999, 175 πολιτιστικά μνημεία υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν. Σύμφωνα με στοιχεία του σερβικού ινστιτούτου για την προστασία των πολιτιστικών μνημείων, 23 μεσαιωνικές μονές και μεγάλος αριθμός εκκλησιών και άλλων θρησκευτικών κτιρίων υπέστησαν ζημιές, μεταξύ των οποίων και τεμένη και μνημεία του ισλαμικού πολιτισμού στην Τζακόβιτσα, στο Πετς και στο Πρίζρεν του Κοσόβου. Ζημιές προκλήθηκαν και στους παλιούς ιστορικούς πυρήνες των τριών πόλεων.

Η μονή Γκρατσάνιτσα υπέστη, επίσης, ζημιές και τώρα έχει συμπεριληφθεί στην λίστα των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Το ΝΑΤΟ βομβάρδισε το κτίριο Μπανόβινα (έδρα του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Βοϊβοντίνα) στο Νόβι Σαντ, που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Ντράγκισα Μπράσοβαν και την έδρα της σερβικής κυβέρνησης και του υπουργείου Εξωτερικών, που σχεδίασε ο Νικολάι Κράσνοφ. Η μονή Βοϊλόβιτσα, κοντά στο Πάντσεβο, επλήγη επίσης.

Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στο Κόσοβο, καταστράφηκαν 76 πολιτιστικά μνημεία, τα 71 από τα οποία σερβικά.

Το 1/3 της σερβικής πολιτιστικής κληρονομιάς καταστράφηκε ή υπέστη ζημιές έως το Μάιο του 2001.
Στο Κόσοβο είναι καταγεγραμμένα 372 πολιτιστικά μνημεία, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Στην περιοχή υπάρχουν ακόμη 1.300 ερείπια χριστιανικών μνημείων.

Από την άφιξη της ειρηνευτικής δύναμης του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο (KFOR) τον Ιούνιο του 1999 έως το Μάιο του 2001 συνολικά 107 θρησκευτικά μνημεία καταστράφηκαν, τα περισσότερα σερβικά.

Σύμφωνα με στοιχεία της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, το 2004 οι αναταραχές στο Κόσοβο είχαν ως αποτέλεσμα την πυρπόληση 35 θρησκευτικών κτιρίων, τα 18 από τα οποία ήταν πολιτιστικά μνημεία. Καταστράφηκαν τελείως η μονή Ντέβιτς, το κονάκι της Μονής Αρχαγγέλου και η εκκλησία της Παναγίας Λιέβιτσκα, η οποία στη συνέχεια εντάχθηκε στη λίστα των μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Βάσει μελέτης του Σλόμπονταν Μιλέουσνιτς, πρώην επικεφαλής του Μουσείου της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στο Βελιγράδι, 438 ορθόδοξα μνημεία καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές στη διάρκεια των πολέμων στην Κροατία και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Απ' αυτά, τα 2/3, δηλαδή περίπου 300 κατεστραμμένες εκκλησίες και μονές, είναι στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη.

Από τις 10 επαρχιακές έδρες της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Κροατία και στη Βοσνία, επτά καταστράφηκαν, πυρπολήθηκαν ή βομβαρδίστηκαν (έξι στην Κροατία και μία στη Βοσνία, στο Μόσταρ).

Περίπου 7.000 εικόνες χάθηκαν από μόνον από ορθόδοξους ναούς στην Κροατία και στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη.
Σύμφωνα με την Καθολική Εκκλησία, 450 ναοί της καταστράφηκαν στη διάρκεια του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. Η Ισλαμική Κοινότητα αναφέρει ότι 650 ισλαμικά μνημεία καταστράφηκαν από τα οποία 38 τεμένη στο Σαράγεβο.

Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Άντρας Ριεντλμάγιερ έχει καταθέσει ως ειδικός εμπειρογνώμονας αρκετές φορές σε δίκες του στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης για την πρώην Γιουγκοσλαβία για την καταστροφή της βοσνιακής πολιτιστικής κληρονομιάς και σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε, 985 τεμένη στη χώρα καταστράφηκαν ή πυρπολήθηκαν.

Στις συγκρούσεις του 1990, μεταξύ άλλων, παραστρατιωτικές δυνάμεις κατέστρεψαν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη την παλιά γέφυρα του Μόσταρ, το σύμβολο της πόλης, που αργότερα ανακατασκευάστηκε.

Για το Ντουμπρόβνικ της Κροατίας, που συμπεριλαμβάνεται στη λίστα μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, η UNESCO προετοίμασε ειδικό σχέδιο αποκατάστασης των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς, που καταστράφηκαν το 1991-1992.

Η κροατική εθνική επιτροπή για την αποτίμηση των πολεμικών ζημιών ανέφερε ότι το κόστος των ζημιών στα πολιτιστικά μνημεία υπολογίζεται σε 3 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της επιτροπής, 1.426 ρωμαιοκαθολικές εκκλησίες καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές στην Κροατία.

Η αντίστοιχη επιτροπή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη υπολογίζει ότι το κόστος των ζημιών από τον πόλεμο στη χώρα ανέρχεται σε 10-12 δισ. δολάρια. Το 1/5 του ποσού αφορά το Σαράγεβο και ακολουθεί το Μόσταρ. Στην προσφυγή κατά της Σερβίας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ICJ), η Κροατία, εκτός από την κατηγορία της γενοκτονίας, συμπεριέλαβε την αλλοτρίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, 30.000 αντικείμενα πολιτιστικής, ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας πρέπει να επιστραφούν στην Κροατία. Εικόνες, αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας και άλλα αντικείμενα από ορθόδοξους και καθολικούς ναούς αφαιρέθηκαν από τις ζώνες πολέμου από μέλη του επιτελείου κρίσης της Σερβίας, από επιμελητές ή εμπειρογνώμονες με τη δική τους πρωτοβουλία.

Το Περιφερειακό Ινστιτούτο για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Βοϊβοντίνα της Σερβίας ανέφερε ότι τα περισσότερα αντικείμενα, περίπου 20.000, φυλάσσονταν στο Μουσείου του Δήμου Νόβι Σαντ και επιστράφηκαν στο Βούκοβαρ και στην ευρύτερη περιοχή το 2001.