Ο Χέλμουτ Νιούτον στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

 

 

Οι γυναίκες του Νιούτον, παρ’ ότι απολύτως εκτεθειμένες και ολόγυμνες, δεν χαρακτηρίζονται από την ευρέως εννοούμενη θηλυκότητα

 

 

Την περασμένη Δευτέρα ένα έτοιμο «πακέτο» 196 φωτογραφιών του ανθρώπου που επαναπροσδιόρισε τη φωτογραφία διαφήμισης και μόδας πέρασε την πόρτα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Με προέλευση από το Βερολίνο, όπου είναι η έδρα του Helmut Newton Foundation, έγχρωμες και ασπρόμαυρες φωτογραφίες από όλες τις θεματικές περιόδους του Γερμανοαυστραλού Χέλμουτ Νιούτον (1920-2004) άρχισαν να αποκαλύπτονται την ίδια ημέρα στους συντελεστές της πρώτης μεγάλης έκθεσης έργων του στην Ελλάδα, η οποία εγκαινιάζεται αύριο, καθώς άνοιγαν μία-μία οι κούτες με τους θησαυρούς του φωτογράφου που προκάλεσε, σόκαρε αλλά και σηατοδότησε το lifestyle του 20ού αιώνα.

Οντως το 90% των εκθεμάτων που ταξίδεψαν από το Βερολίνο για να παρουσιαστούν στην Αθήνα είναι γυμνά. Η ομορφιά, η πολυτέλεια, ο αισθησιασμός, το χιούμορ αλλά και η βία που συνάντησε ο Νιούτον στον γοητευτικό κόσμο της μόδας, του χρήματος και της εξουσίας είναι το πρώτο πράγμα που εκπέμπει η λαμπερή σάρκα. Και το στήσιμο της έκθεσης άρχισε να διαμορφώνεται με τέτοιον τρόπο ώστε μόλις ο επισκέπτης εισέρχεται στον εκθεσιακό χώρο να βρίσκεται αντιμέτωπος με πέντε τεράστιες (ύψους άνω των 1Χ70) φωτογραφίες του. Αλήθεια, έχουν ακόμη τη δύναμη να σοκάρουν;

«Οχι, δεν νομίζω ότι ο Χέλμουτ Νιούτον σοκάρει σήμερα» απαντά η επιμελήτρια της έκθεσης Μαριλένα Β. Καρρά. «Ισως να σόκαρε στην εποχή του, αλλά στη δική μας εποχή αυτά τα γυμνά είναι οικεία και ευρέως γνωστά. Ετσι όπως οι γυναίκες που φωτογραφίζει στέκουν ξεγυμνωμένες, απροκάλυπτες και ειλικρινείς, λιγότερο προκαλούν και περισσότερο προβληματίζουν. Σοκάρει το γυμνό του Τιτσιάνο; Δεν νομίζω. Δεν λέω, βέβαια, ότι ο Τιτσιάνο και ο Νιούτον είναι της ίδιας τάξεως, αλλά είναι προφανές ότι ο Νιούτον χρησιμοποίησε την πρόκληση ως όχημα για να κρίνει τον άκρατο καταναλωτισμό και τα τεκταινόμενα στους δύο ακρογωνιαίους λίθους της δουλειάς του: τη μόδα και τη διαφήμιση».

Ο φωτογράφος, που μαζί με τον Ιρβινγκ Πεν, τον Ρίτσαρντ Αβεντον και τον Χερμπ Ριτς ανέτρεψε τα ισχύοντα ως τη δεκαετία του 1960 δεδομένα στη φωτογράφιση μόδας προσδίδοντάς της υψηλή αισθητική και καλλιτεχνική διάσταση, όπου συνδυάζονταν η υπεροχή της κομψότητας και η επιθυμία για πρόκληση, άφησε πίσω του θρυλικές ατάκες. «Λατρεύω τη χυδαιότητα. Με έλκει αφάνταστα η κακογουστιά, που τη θεωρώ πιο διεγερτική από το καλό γούστο, το οποίο στην πραγματικότητα δεν αποτελεί παρά τυποποίηση του βλέμματος» είχε πει μεταξύ άλλων.

Δυναμικές, αρρενωπές, επιθετικές

Σχεδόν αμέσως μόλις έφθασε το «πακέτο» των φωτογραφιών του Νιούτον, τις οποίες ο φωτογράφος χώριζε σε ξεχωριστά photo books με διαφορετικούς τίτλους, ξεκίνησε και το στήσιμο της έκθεσης. Το μεγαλύτερο μέρος των εκθεμάτων ήταν ίδιο με το κυρίως σώμα των φωτογραφιών που παρουσιάστηκαν στην πρώτη αναδρομική έκθεση μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη στο Grand Palais του Παρισιού (Μάιος - Ιούλιος 2012).

Η διαφορά με την έκθεση της Γαλλίας είναι ότι, ενώ εκεί τα έργα του Νιούτον μοιράστηκαν σε διαφορετικούς χώρους, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών είναι συγκεντρωμένα σε μία μεγάλη αίθουσα. Ετσι όπως σχεδίασαν την αθηναϊκή έκθεση οι επιμελητές της, οι ενότητες του Παρισιού «σπάνε» και τα έργα τοποθετούνται με τέτοιον τρόπο ώστε να αναδεικνύεται η «ραχοκοκαλιά» του έργου του Χέλμουτ Νιούτον καθ' όλη τη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του. Με τη συνεργασία του αρχιτεκτονικού γραφείου Παρμενίδης και Λονγκεπέ, μέσα από έξυπνα «παντρέματα» αποκαλύπτονται οι εσωτερικές σχέσεις των έργων ενός καλλιτέχνη που έζησε μια τυχοδιωκτική, μυθιστορηματική, θα έλεγε κανείς, ζωή.

Τι είδους συγκρίσεις μπορούν να γίνουν με το έργο ενός άλλου μεγάλου της φωτογραφίας, του Ρόμπερτ Μέιπελθορπ, έκθεση του οποίου φιλοξένησε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών πριν από έναν χρόνο; «Είναι εντυπωσιακό ότι ο Μέιπελθορπ, αν και δηλωμένος γκέι, μεταχειριζόταν τις γυναίκες που φωτογράφιζε με τρυφερότητα. Μέσα από τις φωτογραφίες του αναδύονται φιγούρες αισθησιακές, πλην όμως ανθρώπινες» απαντά η Μαριλένα Καρρά.

«Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες του Νιούτον, ενός δηλωμένου στρέιτ στις σεξουαλικές του προτιμήσεις και μάλιστα μονογαμικού, δεδομένου ότι παρέμεινε παντρεμένος με την ίδια γυναίκα σε μια σχέση διαρκείας ως τον θάνατό του, είναι δυναμικές, αρρενωπές, ως και επιθετικές. Σε καμία περίπτωση δεν θα έλεγα ότι χαρακτηρίζονται από την ευρέως εννοούμενη θηλυκότητα. Παρ' ότι είναι απολύτως εκτεθειμένες και ολόγυμνες, οι γυναίκες του εκπέμπουν μια ένταση που δεν σου επιτρέπει να τις αγγίξεις».

Από τη Γερμανία στο Λος Αντζελες
Το 1936 η εβραϊκής καταγωγής οικογένεια των Neustaedter (το πραγματικό επίθετο του Νιούτον) αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη Γερμανία. Ο μικρός Χέλμουτ όμως μένει πίσω, καθώς δεν έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του και καθυστερεί έναν μήνα αναμένοντας την έκδοση του διαβατηρίου του. Τελικά δεν καταφέρνει να φθάσει ως τη Χιλή, όπου τον περιμένουν οι δικοί του, αλλά στη Σιγκαπούρη.

Παραμένει εκεί δουλεύοντας ως ρεπόρτερ και φωτογράφος και το 1946 ανοίγει το προσωπικό του στούντιο στο κοσμικό Φλίντερ Λέιν της Μελβούρνης. Το 1948 παντρεύεται το μοντέλο και ηθοποιό Τζουν Μπράουν - η σχέση τους θα αποδειχθεί ιδιαίτερα ισχυρή καθώς κράτησε ως το τέλος της ζωής του. Το 1957, καταξιωμένος πλέον στον χώρο του, θα φύγει για το Λονδίνο προκειμένου να εργαστεί στη βρετανική «Vogue». Στη συνέχεια πηγαίνει στο Παρίσι για να δουλέψει για γαλλικά και γερμανικά περιοδικά και το 1976 εκδίδει το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «White women».

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Νιούτον περιόριζε τις μετακινήσεις του μεταξύ Μόντε Κάρλο και Λος Αντζελες. Το 2004, καθώς οδηγούσε, πιθανολογείται ότι υπέστη καρδιακή προσβολή, με αποτέλεσμα η Κάντιλάκ του να προσκρούσει στο δημοφιλές θέρετρο διασημοτήτων «Chateau Marmont».

πότε & πού:
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Εκθεσιακός χώρος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Εγκαίνια στις 12/11. Ωράριο λειτουργίας: 12.00-21.00. Εισιτήρια: 8 ευρώ (μειωμένο 4 ευρώ). Ως τις 3.3.2013

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΒΗΜΑ