Τα άγνωστα παρασκήνια της εισβολής στην Κύπρο

Ο πρέσβης ε.τ. κ. Νικόλαος Γ. Κουνινιώτης επανέρχεται ύστερα από 38 χρόνια στο επτάμηνο που προηγήθηκε του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974 κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και μας καταθέτει την «εκ των ένδον» αγωνία του υπουργείου Εξωτερικών να σώσει την Κυπριακή Πολιτεία από τα σχέδια της στρατιωτικής Χούντας των Αθηνών.


Στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα εκδηλώσεων του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου της Αθήνας παρουσιάστηκε το απόγευμα της Δευτέρας 21 Μαϊου 2012 το βιβλίο του «Επτά μήνες για το πραξικόπημα και την εισβολή» (εκδόσεις Ποταμός, σελ. 192, τιμή 15 ευρώ), μια προσωπική μαρτυρία, από τη θέση του στο υπουργείο Εξωτερικών, για τα όσα οδήγησαν την Κύπρο και την Ελλάδα στα δραματικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974.


Για το βιβλίο μίλησαν ο κ. Θεόδωρος Πάγκαλος, πρώην υπουργός και αντιπρόεδρος της προηγούμενης κυβέρνησης, ο κ. Παύλος Αποστολίδης, πρέσβης ε.τ. και νυν υπηρεσιακός υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, ο κ. Στάθης Ευσταθιάδης, δημοσιογράφος του «Βήματος» και ο συγγραφέας.


Ο κ. Κουνινιώτης, νέος τότε διπλωμάτης που υπηρετούσε στο Τμήμα Κύπρου και Τουρκίας του ΥΠ.ΕΞ, γνωρίζει από πρώτο χέρι τα γεγονότα και έζησε την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στα διπλωματικά γραφεία. Άγνωστα στοιχεία, τα οποία αποτελούσαν και την καθημερινή ύλη της δουλειάς του, αποφασίζει σήμερα να τα φέρει στο φως συνθέτοντας μια τεκμηριωμένη αφήγηση για το πώς συντελέστηκε αυτή η τραγωδία.


«Χωρίς ο ίδιος να το ξέρει, νέος ακόμα τότε, βρέθηκε στον ομφαλό του υπουργείου Εξωτερικών σε εξαιρετικά δύσκολες στιγμές. Τότε συνέβησαν πράγματα που δεν τα ήξερε ούτε το ίδιο το ΥΠ.ΕΞ, πολλώ δε μάλλον ο ελληνικός λαός. Ήταν μια τρομερή εποχή. Αυτόν τον τρόμο παρουσιάζει το βιβλίο και την μη πολιτική των εδώ πολιτικών, γιατί υπήρχαν και πράγματα που δεν έπρεπε να φτάσουν ποτέ στο ΥΠ.ΕΞ. Για μένα είναι ένα θρίλερ, μοιάζει με σενάριο κινηματογραφικής ταινίας, ένα νησί αλληλοσκοτωμών σε τρεις διαφορετικές μεριές» είπε στην αρχή της εκδήλωσης ο κ. Στάθης Ευσταθιάδης.


«Το βιβλίο περιγράφει ειδικότερα τις προσπάθειες του ΥΠ.ΕΞ. να αποτρέψει αυτό το οποίο τελικά συνέβη, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και μετά την εισβολή, το ένα επακόλουθο του άλλου» σημείωσε ο κ. Παύλος Αποστολίδης που υπηρετούσε την ίδια περίοδο στην πρεσβεία μας στην Κύπρο. «Θεωρώ ότι θα έπρεπε να δημοσιοποιηθούν οι επιστολές του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Σπύρου Τετενέ, πριν την παραίτησή του στον τότε διορισμένο πρωθυπουργό Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο, όπου, μεταξύ άλλων, εξηγούσε γιατί η ένωση ήταν ανέφικτη και παρουσίαζε τους κινδύνους που κυοφορούνταν για την Κύπρο και την Ελλάδα» συνέχισε.


«Το βασικό ερώτημα παραμένει: θα μπορούσε να αποτραπεί αυτό που συνέβη; Στην Ελλάδα είχαμε τότε μια κυβέρνηση ανδρεικέλων και η πραγματική εξουσία ήταν κρυμμένη μεταξύ των στρατιωτικών. Ο Δημήτριος Ιωαννίδης δεν συνομιλούσε με το ΥΠ.ΕΞ, ήταν κλειστός χαρακτήρας ούτως ή άλλως και πιστεύω ότι οι άνθρωποι που ήταν δίπλα του δεν του έλεγαν πράγματα που δεν ήθελε να ακούσει. Υπήρχαν οι αναφορές στους Ενωτικούς της ΕΟΚΑ Β που ήταν οι καλοί και οι Μακαριακοί που ήταν οι κακοί. Η ελληνοκυπριακή διαμάχη πάντως είχε προσλάβει τέτοια ένταση που δεν δινόταν από ένα σημείο και μετά καμία σημασία στον τούρκικο παράγοντα» υπογράμμισε ο ίδιος.


«Οι δυο απόπειρες κατά του Μακαρίου έγιναν από Έλληνες αξιωματικούς της κλίκας του Ιωαννίδη. Υπήρχε μίσος κατά του Μακαρίου και γενικότερα έλειπε η συμπάθεια προς το πρόσωπό του στην Ελλάδα επειδή ο τελευταίος πήγαινε από πολύ καιρό πριν κόντρα στο καθεστώς των Αθηνών. Το 1971 ο Γεώργιος Γρίβας, που υποστηριζόταν από τους ιωαννιδικούς αξιωματικούς, άρχισε ένοπλο αγώνα για την ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης με σκοπό την Ένωση. Ήταν άραγε στο χέρι μας η Ένωση; Πολιτικά ο Γρίβας δεν έκρινε σωστά. Μετά τον θάνατό του (1974) ανέλαβε η Χούντα, η οποία προετοίμαζε και το πραξικόπημα, την πλήρη καθοδήγηση της ΕΟΚΑ Β» πρόσθεσε.


Στις αρχές Μαϊου του 1974 αντάρτες της ΕΟΚΑ Β έκλεψαν όπλα από αποθήκες της Εθνικής Φρουράς. Ο Μακάριος είχε διαμαρτυρηθεί τότε στον Τετενέ που ούτως ή άλλως κατήγγειλε τότε την κλοπή των όπλων. «Τα όπλα αυτά βρέθηκαν αργότερα σ' ένα κρησφύγετο ζωσμένο με νάρκες της ΕΛΔΥΚ (Ελληνική Δύναμη Κύπρου). Η κατάσταση όδευε μαθηματικά προς τη σύγκρουση. Η απάντηση που έλαβε τότε το ΥΠ.ΕΞ ήταν "να διαχωρίσετε τρις ευθύνες σας". Το ΥΠ.ΕΞ. δεν μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα, είχε πάντως προειδοποιήσει» κατέληξε ο κ. Αποστολίδης.


Ο κ. Θεόδωρος Πάγκαλος είπε ότι το βιβλίο «λέει πράγματα εσωτερικά για το δράμα της Κύπρου» αναφερόμενος και στις ευθύνες του Ιωαννίδη «που δεν τον ανέτρεψε κανένας λαός» και «των άλλων που έκαναν αυτή την, ας την πούμε αναίμακτη μεταπολίτευση» συνδέοντας τα όσα συνέβησαν τότε με τον ρόλο και την ευθύνη των Ηνωμένων Πολιτειών, από το 1967 μέχρι το 1974, που «και τότε και σήμερα δίνουν προτεραιότητα στην ασφάλεια της περιοχής». «Οι Αμερικανοί δεν είχαν καμία εμπιστοσύνη στον Μακάριο και γενικώς προτιμούσαν να έχουν κυβερνήσεις με λιγότερη νομιμοποίηση παρά άλλες που θα μπορούσαν ακριβώς να απειλήσουν αυτή την ασφάλεια - αναφέρομαι στην ασφάλεια του Ισραήλ» είπε ο πρώην υπουργός των Εξωτερικών.


«Είναι γνωστό ότι το Παλάτι με τους στρατηγούς δεν ήθελαν εκλογές. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ήθελε να κάνει κάποιου είδους εκλογές, ήθελε να πολιτικοποιήσει σ' έναν βαθμό τη δικτατορία. Μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου παρενέβη ο Ιωαννίδης που δεν εκινείτο μόνος του βέβαια, είχε στενές σχέσεις με τις υπηρεσίες. Το ίδιο συνέβη και στην Κύπρο. Ο Μακάριος, φύσει και θέσει, επικεφαλής της κυπριακής δεξιάς χαρακτηριζόταν κομμουνιστής, «Κάστρο» της Κύπρου κτλ! Όταν βέβαια πέθανε ο Γρίβας τα πράγματα ξέφυγαν τελείως, αποχαλινώθηκε η κατάσταση».



Ο κ. Πάγκαλος μίλησε για την εντύπωση που του προξένησε και του προξενεί η δύναμη αυτού «του δεξιού λαϊκού κινήματος της Κύπρου», καθώς «υπάρχει αυτό το ρεύμα που παρέχει το έδαφος στην πατριδοκαπηλεία να δράσει. Η αναζήτηση του παραπέρα, εν προκειμένω της Ενώσεως τότε, δεν έδωσε διέξοδο στις πολιτικές συγκρούσεις του νησιού». Για τους διπλωμάτες του ΥΠ.ΕΞ. υπογράμμισε, συμφωνώντας με τους υπόλοιπους ομιλητές, ότι «έκαναν το καθήκον τους, αλλά η ανώτερη βούληση ήταν ισχυρή».


Παίρνοντας τελευταίος τον λόγο ο συγγραφέας είπε ότι «έπρεπε να γραφτούν αυτά τα πράγματα, που πατάνε σε γερές βάσεις, ώστε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα και να δούμε τις τότε πραγματικότητες». Ο ίδιος αφιέρωσε δυο χρόνια στη συγγραφή του βιβλίου. «Το βιβλίο αποτυπώνει τις προσπάθειες του ΥΠ.ΕΞ. να αποτρέψει την τραγωδία και δεν ενδιαφέρεται τόσο για την ουσία της επιλύσεως του Κυπριακού. Παρουσιάζει την πολιτική που ακολούθησε η Χούντα και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε το ΥΠ.ΕΞ. με την κυβέρνηση των ανδρεικέλων της. Το ΥΠ.ΕΞ. οι στρατιωτικοί δεν το ρωτούσαν, ό,τι μαθαίναμε το διαβάζαμε στις εφημερίδες» είπε ο κ. Κουνινιώτης.


Στην συνέχεια εξήγησε γιατί η πολιτική των στρατιωτικών ήταν λάθος απέναντι σε μια ομολογουμένως ισχυρή προσωπικότητα όπως ο Μακάριος και ανέδειξε τις δυσκολίες που είχε να διαχειριστεί το ΥΠ.ΕΞ. που «δεν ήταν φιλομακαριακό». «Δεν ξέραμε ποιον είχαμε απέναντι μας. Δεν ξέραμε επακριβώς τι γινόταν στο Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων. Είχαμε να κάνουμε με τον Γρηγόρη Μπονάνο αλλά ξέραμε παράλληλα ότι αυτός δεν έκανε απολύτως κουμάντο. Δεν ξέραμε ποιοι ήταν οι τελικοί αποδέκτες των αναφορών μας. Είχαμε πάντως να αντιμετωπίσουμε ανθρώπους με παρωπίδες. Ένας στρατηγός μάλιστα, έλεγε ότι σε πέντε μέρες επρόκειτο να πάρουμε πίσω την Πόλη! Τέτοια προχειρότητα και επιπολαιότητα» τόνισε.


Ο κ. Κουνινιώτης αναφέρθηκε στο πολυεπίπεδο έργο που είχε να φέρει σε πέρας το ΥΠ.ΕΞ., στους ανωτέρους του Άγγελο Βλάχο, Ευστάθιο Λαγάκο, Ιωάννη Τζούνη, Ανδρέα Μεταξά αλλά και στον στρατηγό Γεώργιο Ντενίση. Το ΥΠ.ΕΞ. έπρεπε να επιδιώκει την ταυτόχρονη διατήρηση των ισορροπιών με τις Η.Π.Α. αλλά και την Τουρκία, την αποτροπή των συγκρούσεων αλλά και την αναγκαιότητα ο Μακάριος να σκέφτεται δυο φορές τα πράγματα πριν πράξει το οτιδήποτε. «Ο Μακάριος οπωσδήποτε έκανε σφάλματα. Νομίζω όμως ότι μια θερμική ρουκέτα έτρεχε πίσω του και τον κατεδίωκε. Από την στιγμή που εγκλωβίστηκε το βλήμα θα τον έβρισκε, ήταν καταδικασμένος» κατέληξε.


Έχουν γραφτεί πάρα πολλά βιβλία για την Κύπρο και ορισμένα από αυτά πολύ καλά, αλλά, όπως τόνισε ο δημοσιογράφος του «Βήματος» κ. Στάθης Ευσταθιάδης, η μοναδικότητα αυτής της μαρτυρίας είναι πολύ συγκεκριμένη. «Ο Κουνιώτης είναι ο επιζών εκείνου του διπλωματικού τμήματος. Για πρώτη φορά δείχνει ότι το ΥΠ.ΕΞ. είχε διακρίνει, από την πρώτη στιγμή, ότι οι στρατιωτικοί έτσι όπως έβαλαν εναντίον του Μακαρίου σίγουρα θα δημιουργούσαν προβλήματα και αρνητικό αντίκτυπο στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας. Το βιβλίο μας δείχνει την πίεση που υφίστατο το ΥΠ.ΕΞ, το οποίο έπρεπε ταυτοχρόνως να είναι και νομότυπο».


Στην εκδήλωση παρευρέθησαν, μεταξύ άλλων, ο πρώην πρόεδρος της Βουλής κ. Δημήτρης Σιούφας, ο πρώην αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμύνης και μετέπειτα υπουργός κ. Παναγιώτης Χηνοφώτης και πλήθος πρέσβεων και πρέσβεων ε.τ., μεταξύ αυτών, ο κ. Παν. Καλογερόπουλος, η κυρία Μαρία Ζωγράφου και οι κ.κ. Εμμανουήλ Μεγαλοκονόμος, Αδαμάντιος Βασιλάκης, Εμμανουήλ Γκίκας, Ηλίας Κλης, Χαράλαμπος Καραμπαρμπούνης, Αναστ. Σιδέρης, Κωνσταντίνος Ζέπος, Κωνσταντίνος Ιβράκης, Κωνσταντίνος Πρεβεδουράκης, Δημήτρης Τσικούρης, Ηλίας Κατσαρέας, Ηλίας Αντωνόπουλος, Παναγιώτης Μπάιζος, Αντώνης Νικολαΐδης κ.ά.

ΤΟ ΒΗΜΑ