Σουδάν: Ο Πόλεμος στη Σκιά και η Κατάρρευση ενός Κόσμου

Από την σύνταξη

 Ένα χρονικό βίας, μνήμης και σιωπής στην καρδιά της Αφρικής

Ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν, που ξέσπασε ανοιχτά στις 15 Απριλίου 2023, δεν είναι απλώς άλλη μία ένοπλη σύγκρουση στον παγκόσμιο χάρτη. Είναι η διάλυση ενός κοινωνικού ιστού, η απώλεια μιας ιστορικής μνήμης και η βίαιη αποκοπή ενός λαού από το μέλλον του. Παρά το μέγεθος της τραγωδίας, ο πόλεμος αυτός παραμένει σε μεγάλο βαθμό «αόρατος» στη διεθνή κοινή γνώμη — μια κρίση που εξελίσσεται στη σκιά, μακριά από τα φώτα της παγκόσμιας επικαιρότητας.

Μια χώρα γεννημένη μέσα στις συγκρούσεις

Η ιστορία του σύγχρονου Σουδάν είναι μια ιστορία διαρκών ρήξεων. Από τον μακροχρόνιο εμφύλιο μεταξύ Βορρά και Νότου (1955–2005), που κατέληξε στη δημιουργία του Νοτίου Σουδάν το 2011, έως τις φρικαλεότητες στο Νταρφούρ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η βία υπήρξε μόνιμος συνοδοιπόρος του κράτους. Οι πληγές αυτές δεν επουλώθηκαν ποτέ.

Η ανατροπή του Ομάρ αλ-Μπασίρ το 2019 γέννησε ελπίδες για δημοκρατική μετάβαση. Στους δρόμους του Χαρτούμ αντήχησαν συνθήματα ελευθερίας, ενώ μια νέα γενιά οραματιζόταν ένα διαφορετικό Σουδάν. Όμως το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2021 διέλυσε αυτές τις προσδοκίες και επανέφερε τη χώρα στη γνώριμη τροχιά της αυταρχικής εξουσίας.

Η ρήξη των πρώην συμμάχων

Η σπίθα άναψε τον Απρίλιο του 2023. Οι Σουδανικές Ένοπλες Δυνάμεις (SAF) υπό τον στρατηγό Άμπντελ Φατάχ αλ-Μπουρχάν και οι παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) του Μοχάμεντ Χαμντάν «Χεμεντί» Νταγκάλο — πρώην σύμμαχοι στην εξουσία — στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου. Η διαμάχη για τον έλεγχο του στρατού και τη μελλοντική πολιτική κυριαρχία μετατράπηκε σε ανοιχτό πόλεμο.

Η Χαρτούμ, μια πόλη-σύμβολο πολιτισμού και συνύπαρξης, έγινε πεδίο μάχης. Βομβαρδισμοί, μάχες δρόμο τον δρόμο και λεηλασίες μετέτρεψαν γειτονιές σε ερείπια και ανάγκασαν εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Πολιορκίες και πείνα: η καθημερινότητα του πολέμου

Το 2023 και το 2024 η σύγκρουση γενικεύτηκε. Πόλεις όπως το El Obeid στο Κορντόφαν και η Babanusa βρέθηκαν υπό πολύμηνες πολιορκίες. Ο άμαχος πληθυσμός παγιδεύτηκε χωρίς τρόφιμα, νερό και φάρμακα. Νοσοκομεία καταστράφηκαν ή έκλεισαν, σχολεία μετατράπηκαν σε καταφύγια και ολόκληρες κοινότητες διαλύθηκαν.

Η πείνα δεν ήταν απλώς συνέπεια του πολέμου — έγινε εργαλείο του. Ο αποκλεισμός περιοχών και η παρεμπόδιση ανθρωπιστικής βοήθειας οδήγησαν εκατομμύρια ανθρώπους στα όρια του λιμού.

Φρικαλεότητες: όταν η βία γίνεται καθεστώς

Ιδιαίτερα στο Νταρφούρ, οι RSF κατηγορούνται για μαζικές σφαγές αμάχων, εθνοτικά στοχευμένες επιθέσεις, ομαδικούς βιασμούς και εκτελέσεις. Χωριά εξαφανίστηκαν από τον χάρτη, ενώ προσφυγικοί καταυλισμοί μετατράπηκαν σε πεδία θανάτου.

Το 2025, η αγριότητα κορυφώθηκε: επίθεση με drone σε νοσοκομείο στην El Fasher με δεκάδες νεκρούς, σφαγές εκατοντάδων αμάχων στην περιοχή White Nile, αιματηρή επίθεση στον καταυλισμό Zamzam και βομβαρδισμός τζαμιού την ώρα της προσευχής.

Παράλληλα, δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και εργαζόμενοι ανθρωπιστικών οργανώσεων στοχοποιήθηκαν, σε μια προσπάθεια φίμωσης κάθε μαρτυρίας.

Πόλεμος και πόροι

Το 2025 ο πόλεμος απέκτησε έντονη γεωοικονομική διάσταση με την κατάληψη της στρατηγικής πετρελαϊκής περιοχής Heglig. Οι επιθέσεις με drones και η εμπλοκή εξωτερικών παραγόντων υπενθύμισαν ότι το Σουδάν βρίσκεται στο σταυροδρόμι περιφερειακών ανταγωνισμών.

Η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση

Περισσότεροι από 12 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί. Ο ΟΗΕ και διεθνείς οργανώσεις χαρακτηρίζουν το Σουδάν ως τη σοβαρότερη ανθρωπιστική κρίση παγκοσμίως. Πίσω από τους αριθμούς κρύβονται ζωές που διακόπηκαν και πολιτισμοί που απειλούνται με αφανισμό.

Ένα πολιτιστικό τραύμα

Πέρα από τη γεωπολιτική, ο πόλεμος είναι και πολιτιστική καταστροφή: βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια, χώροι τέχνης και μνημεία έχουν καταστραφεί. Κι όμως, επιβιώνουν μορφές αντίστασης — τραγούδια στους καταυλισμούς, αφηγήσεις, μια πεισματική προσπάθεια να σωθεί η ταυτότητα απέναντι στη λήθη.

Χωρίς ορατό τέλος

Ο εμφύλιος στο Σουδάν είναι η σύγκρουση δύο στρατιωτικών μηχανισμών πάνω στα ερείπια μιας κοινωνίας που ζητούσε δημοκρατία και αξιοπρέπεια. Χωρίς πολιτική λύση και λογοδοσία για τα εγκλήματα, η χώρα κινδυνεύει να παγιδευτεί σε μόνιμο κύκλο βίας.

Για τον έξω κόσμο, ίσως είναι μια μακρινή είδηση. Για όσους το ζουν, είναι η καθημερινή εμπειρία της απώλειας. Και για όλους μας, μια υπενθύμιση ότι η σιωπή απέναντι σε τέτοιες τραγωδίες είναι κι αυτή μια μορφή συνενοχής.