Κέρας της Αφρικής: Πώς τα λιμάνια των ΗΑΕ αναδιαμορφώνουν τη γεωπολιτική ισορροπία

 Από την σύνταξη

Το Κέρας της Αφρικής εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια σε έναν από τους πιο κρίσιμους γεωπολιτικούς κόμβους του πλανήτη. Η εγγύτητά του στην Ερυθρά Θάλασσα, στο Στενό του Μπαμπ ελ-Μαντέμπ και στις θαλάσσιες οδούς που οδηγούν στο Σουέζ το καθιστούν στρατηγικό σημείο για το παγκόσμιο εμπόριο και την ενεργειακή ασφάλεια. Σε αυτό το εύθραυστο περιβάλλον, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) έχουν αναπτύξει μια δυναμική στρατηγική διείσδυσης, προκαλώντας αντιδράσεις και νέους ανταγωνισμούς.

Η στρατηγική των ΗΑΕ: λιμάνια, υποδομές και ισχύς

Τα ΗΑΕ, αξιοποιώντας οικονομικά εργαλεία και εταιρικούς κολοσσούς όπως η DP World, επενδύουν συστηματικά σε λιμάνια, logistics και υποδομές στο Κέρας της Αφρικής. Το λιμάνι της Berbera στη Σομαλιλάνδη αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: δεν πρόκειται μόνο για εμπορικό έργο, αλλά για έναν κόμβο που συνδέει την ενδοχώρα της Αιθιοπίας με τη θάλασσα, μεταβάλλοντας τις ισορροπίες πρόσβασης και επιρροής.

Παράλληλα, οι επενδύσεις αυτές συνοδεύονται από συμφωνίες ασφάλειας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από στρατιωτικές υποδομές. Έτσι, η οικονομική παρουσία μετατρέπεται σε γεωστρατηγικό αποτύπωμα, ενισχύοντας τον ρόλο των ΗΑΕ ως ανερχόμενης περιφερειακής δύναμης με φιλοδοξίες πέρα από τον Κόλπο.

Οι αντιδράσεις των ανταγωνιστών

Η στρατηγική αυτή δεν περνά απαρατήρητη. Η Τουρκία αποτελεί τον πιο άμεσο ανταγωνιστή. Με ισχυρή στρατιωτική και πολιτική παρουσία στη Σομαλία, η Άγκυρα αντιλαμβάνεται την επέκταση των ΗΑΕ ως προσπάθεια περιορισμού της επιρροής της. Ο ανταγωνισμός δεν εκδηλώνεται ανοιχτά, αλλά μέσω παράλληλων συμμαχιών, διαφορετικών μοντέλων επιρροής και έμμεσων πιέσεων σε τοπικές κυβερνήσεις.

Η Αίγυπτος, από την πλευρά της, αντιμετωπίζει τις εξελίξεις με ανησυχία. Ο έλεγχος λιμανιών στην Ερυθρά Θάλασσα συνδέεται άμεσα με την ασφάλεια του Σουέζ, ενώ η εμπλοκή των ΗΑΕ στην Αιθιοπία αγγίζει το ευαίσθητο ζήτημα του Νείλου και του φράγματος GERD. Για το Κάιρο, η δημιουργία ενός πλέγματος επιρροής γύρω από την Ανατολική Αφρική ενδέχεται να υπονομεύσει τον παραδοσιακό του ρόλο.

Ακόμη και η Σαουδική Αραβία, αν και επίσημα σύμμαχος των ΗΑΕ, παρακολουθεί με επιφυλακτικότητα. Το Ριάντ δεν επιθυμεί ένα μονοπώλιο επιρροής στην Ερυθρά Θάλασσα και διατηρεί τις δικές του φιλοδοξίες σε λιμάνια, ενέργεια και περιφερειακή ηγεμονία.

Σε πιο παγκόσμιο επίπεδο, η Κίνα κρατά χαμηλούς τόνους αλλά παραμένει προσεκτικός παρατηρητής. Με στρατιωτική βάση στο Τζιμπουτί και τεράστια συμφέροντα στους Δρόμους του Μεταξιού, το Πεκίνο ανησυχεί για την πολυπλοκότητα και την αστάθεια που προκαλεί ο πολλαπλασιασμός εξωτερικών παικτών.

Τοπικές κοινωνίες και εσωτερικές ρωγμές

Οι αντιδράσεις δεν προέρχονται μόνο από διεθνείς δρώντες. Σε τοπικό επίπεδο, οι επενδύσεις των ΗΑΕ συχνά διχάζουν. Κυβερνήσεις τις υποδέχονται ως πηγή εσόδων, υποδομών και ασφάλειας. Ωστόσο, αντιπολιτευτικές δυνάμεις, φυλετικές ομάδες και τμήματα των κοινωνιών τις αντιλαμβάνονται ως μορφή νεο-αποικιακής εξάρτησης.

Η περίπτωση της Σομαλιλάνδης είναι ενδεικτική: συμφωνίες που ενισχύουν την τοπική αυτονομία προκαλούν έντονες αντιδράσεις από την κεντρική κυβέρνηση της Σομαλίας, προσθέτοντας νέα επίπεδα έντασης σε ήδη εύθραυστα κρατικά μορφώματα.

Μια περιοχή σε τροχιά αβεβαιότητας

Παρά το αναπτυξιακό αφήγημα που συνοδεύει τις επενδύσεις, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Τα λιμάνια και οι υποδομές των ΗΑΕ λειτουργούν ως μοχλοί ανακατανομής ισχύος σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από εμφύλιες συγκρούσεις, αδύναμα κράτη και έντονο διεθνή ανταγωνισμό.

Σε έναν πολυπολικό κόσμο, όπου καμία δύναμη δεν διαθέτει απόλυτη κυριαρχία, το Κέρας της Αφρικής κινδυνεύει να μετατραπεί σε εργαστήριο proxy ανταγωνισμών. Η οικονομική διείσδυση μπλέκεται με την ασφάλεια και την πολιτική επιρροή, αυξάνοντας την αστάθεια αντί να την περιορίζει.

Το ερώτημα που παραμένει ανοιχτό είναι αν οι κινήσεις αυτές θα οδηγήσουν τελικά σε μια νέα ισορροπία ή αν θα ενισχύσουν το χάος σε μια περιοχή όπου η γεωπολιτική ήδη κινείται σε οριακές συνθήκες. Στο Κέρας της Αφρικής, τα λιμάνια δεν είναι απλώς πύλες εμπορίου — είναι πύλες ισχύος.