Διαφορετικότητα:Δεν είναι όλοι ίδιοι- Όταν η ανθρώπινη πράξη διαψεύδει τη γενίκευση

 Από την σύνταξη

Το πρόσφατο τραγικό περιστατικό στην Αυστραλία, όπου δύο άνθρωποι πακιστανικής καταγωγής δολοφόνησαν οργανωμένα 16 άτομα, συντάραξε την κοινή γνώμη. Όμως, στο ίδιο γεγονός αναδύθηκε και μια άλλη πράξη: ένας τρίτος άνθρωπος, επίσης μετανάστης, ρίσκαρε τη ζωή του για να ακινητοποιήσει τον έναν δράστη και να σώσει άλλους, τραυματιζόμενος ο ίδιος. Η συνύπαρξη αυτών των δύο πράξεων, στο ίδιο κοινωνικό και χρονικό πλαίσιο, αποκαλύπτει μια αλήθεια που συχνά αποσιωπάται μέσα στον φόβο: οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι.

Η ταυτότητα δεν είναι πράξη

Η βία δεν είναι ιδιότητα μιας εθνικότητας, μιας θρησκείας ή μιας μεταναστευτικής ιδιότητας. Είναι επιλογή. Όπως επιλογή είναι και η γενναιότητα. Αν αποδώσουμε τις πράξεις στην καταγωγή, τότε καταδικάζουμε μαζί τον δολοφόνο και τον διασώστη στην ίδια ηθική κατηγορία — κάτι που καταρρέει μπροστά στην ίδια την πραγματικότητα.

Η ηθική ευθύνη είναι ατομική. Το έγκλημα έχει δράστη, όχι συλλογική ταυτότητα. Το ίδιο και η αυτοθυσία: έχει πρόσωπο.

Η γενίκευση ως μηχανισμός φόβου

Σε περιόδους ανασφάλειας, οι κοινωνίες τείνουν να απλοποιούν. Η γενίκευση λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας: μειώνει την πολυπλοκότητα, προσφέρει εύκολες απαντήσεις, κατασκευάζει «εχθρούς». Όμως δεν εξηγεί τον κόσμο — τον παραμορφώνει.

Η λογική του «όλοι ίδιοι» δεν προλαμβάνει τη βία. Αντιθέτως, την αναπαράγει, διότι ακυρώνει τη διάκριση μεταξύ υπαιτιότητας και αθωότητας, μεταξύ ευθύνης και συλλογικής ενοχοποίησης.

Η πράξη που υπερασπίζεται την κοινωνία

Η παρέμβαση του ανθρώπου που ακινητοποίησε τον δράστη δεν ήταν ιδεολογική επίδειξη ούτε προϊόν ταυτότητας. Ήταν μια βαθιά ανθρώπινη και πολιτική πράξη με την πιο ουσιαστική έννοια: η υπεράσπιση της ζωής ως υπέρτατης αξίας.

Σε έναν κόσμο που συχνά ορίζεται από χάος, τυχαιότητα και ανεξέλεγκτες εξελίξεις, τέτοιες πράξεις δείχνουν ότι η ηθική δεν επιβάλλεται από πάνω· αναδύεται από κάτω, από το άτομο που, τη στιγμή της κρίσης, επιλέγει την ευθύνη αντί για την αδιαφορία.

Πολυπολιτισμικότητα, ενσωμάτωση και κρατική ευθύνη

Το γεγονός αυτό δεν αναιρεί τις υπαρκτές προκλήσεις της πολυπολιτισμικότητας. Αντιθέτως, τις καθιστά πιο σύνθετες. Η ενσωμάτωση δεν είναι απλή συνύπαρξη ούτε άκριτη ανοχή. Απαιτεί:

• κράτη που εφαρμόζουν τον νόμο χωρίς εξαιρέσεις,

• κοινωνίες που δεν δαιμονοποιούν συλλογικά,

• και πολιτικές που καλλιεργούν κοινές αξίες, παιδεία και κοινωνική συνοχή.

Η απομόνωση της βίας και η στοχευμένη πρόληψη είναι κρατική ευθύνη. Η συλλογική ενοχοποίηση δεν είναι πολιτική· είναι αποτυχία πολιτικής.

Συμπέρασμα

Δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί» λαοί. Υπάρχουν άνθρωποι που, στις ίδιες συνθήκες, κάνουν ριζικά διαφορετικές επιλογές. Η κοινωνική ωριμότητα δεν μετριέται από το πόσο γρήγορα βρίσκουμε ετικέτες, αλλά από το αν μπορούμε να διακρίνουμε, να κρίνουμε δίκαια και να ενισχύουμε εκείνες τις συνθήκες που επιτρέπουν στην ανθρώπινη πράξη να υπερισχύει της βίας.

Σε έναν αβέβαιο κόσμο, αυτή η διάκριση δεν είναι απλώς ηθική επιλογή. Είναι όρος επιβίωσης της ίδιας της κοινωνίας.