ΜΟΥΣΕΙΑ: Πολιτική διαχείρισης συλλογών

Για τα μουσεία το «συλλέγειν» θεωρείτο ως μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες τους. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν επέλθει πολλές αλλαγές τόσο στις λειτουργίες των μουσείων, όσο και στη φιλοσοφία της συλλογής αντικειμένων τους. Έτσι τα σύγχρονα μουσεία καθορίζουν τα όρια για την συγκέντρωση υλικού και διαμορφώνουν πολιτικές απαντώντας στα ερωτήματα :τι , πότε, με ποιο τρόπο και για ποιο σκοπό επιλέγουν[1] παραχωρούν αντικείμενα της συλλογής τους.

Έχοντας σε υψηλό επίπεδο την ευθύνη τους έναντι στο κοινό, τα μουσεία διαθέτουν μια γραπτή πολιτική, καθορίζοντας την συλλεκτική πολιτική τους, αποσαφηνίζοντας τις προθέσεις τους για την αποτελεσματική χρήση των συλλογών τους, τόσο στο προσωπικό τους, όσο και στο κοινό τους.

Στόχος αυτής της πολιτικής είναι να αποφευχθούν οι τυχαίες συλλεκτικές μέθοδοι. Επίσης η υποχρέωση του μουσείου να λειτουργεί με γνώμονα τον κώδικα δεοντολογίας του ICOM, σύμφωνα με τον οποίο η γνωστοποίηση με γραπτό κείμενο στο κοινό της πολιτικής εμπλουτισμού των συλλογών του και η επανεξέταση αυτής της πολιτικής σε τακτά χρονικά διαστήματα είναι ηθικά επιβεβλημένη. Απαραίτητο είναι να λαμβάνεται υπόψη και η εθνική νομοθεσία.

Η συλλεκτική πολιτική οφείλει να προβλέπει :

· Την διαδικασία πρόσκτησης του νόμιμου τίτλου ενός αντικείμενου.

· Τον σκοπό πρόσκτησης, ελέγχοντας ότι αυτός εξυπηρετεί την αποστολή του μουσείου.

· Την ευθύνη του μουσείο απέναντι στο κοινό .

Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι τα αποκτηθέντα αντικείμενα πρέπει να έχουν σχέση με τους σκοπούς, τις δραστηριότητες του μουσείου και η πρόσκτηση αυτών να γίνεται αποκλειστικά με βάση τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά του.

Αυτό απαιτεί μια σειρά διαδικασιών τις οποίες πρέπει να ακολουθεί ένα μουσείο πριν κάνει δεκτό ένα αντικείμενο:

· Το αντικείμενο να διαθέτει την απαραίτητη τεκμηρίωση ( να γνωστοποιείται η προέλευση, η ταύτιση, η κατάσταση διατήρησης του και όλες οι συνέπειες).

· Τον τρόπο απόκτησης του αντικειμένου (δωρεές ,κληροδοτήματα, δάνεια, αγορά).

Ø Αντικείμενα δεν μπορούν να γίνονται αποδεκτά παρά μόνον εφόσον βρίσκονται σε συμφωνία με την πολιτική εμπλουτισμού της συλλογής του μουσείου, αντίθετα απορρίπτονται. Το μουσείο είναι υποχρεωμένο να γνωστοποιεί εξαρχής στον δωρητή ότι η μετάβαση του τίτλου κυριότητας των αντικειμένων, είναι μόνιμη, καθώς και ότι αυτός και η οικογένειά του δεν έχουν πλέον κανένα δικαίωμα σε αυτά.

Ø Σε περίπτωση αγοράς θα πρέπει αυτά να αποκτηθούν στην χαμηλότερη δυνατή τιμή καθώς και να εξετάζεται αν το αντικείμενο συνοδεύεται από αποδεικτικό νομιμότητας.

Ø Αποδέχονται και εφαρμόζουν τις υποχρεώσεις τους από το Διεθνές και Εθνικό Δίκαιο σχετικά με την απόκτηση και προστασία των συλλογών τους.

Ø Βεβαιώνεται ότι το προς απόκτηση αντικείμενο δεν έχει αποκτηθεί, πουληθεί ή εξαχτεί από τη χώρα προέλευσή του ή από μια ενδιάμεση χώρα.

· Λαμβάνονται υπόψη και πρακτικοί παράγοντες:

Ø Ορίζουν με σαφήνεια τι είδους αντικείμενα ή είδη θα συλλέγει (θα συλλέγει μόνο αντικείμενα ή και άλλου είδους υλικό, όπως αρχαία προφορικής ιστορίας, φωτογραφίες κ.ά.

Ø Γεωγραφικοί - χρονικοί περιορισμοί, από ποια περιοχή θα συλλέγει και για ποιο χρόνο ή χρονικό διάστημα-εποχή, ώστε να υπάγονται στο τρέχον πλαίσιο της πολιτικής του.

Ø Η αναγκαιότητα ανταλλαγών, συνεργασιών μεταξύ των μουσείων οι πολιτικές εμπλουτισμού να είναι εμφανείς ώστε να αποφεύγονται οι συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ τους.

Ø Πρέπει να αποκτούν αντικείμενα εφόσον δύνανται να εξασφαλίσουν την ορθή καταλογογράφηση, τη συντήρηση, την ασφάλιση, την αποθήκευση, την έκθεση, το οικονομικό κόστος. Θα προβλέπεται ο δανεισμός, η επιστημονική-εκπαιδευτική-ερευνητική χρήση, ενημερωτική-εκθεσιακή- χρήση η τυχόν εκχώρηση, η εκποίηση και καταστροφή των αντικειμένων του μουσείου. Επίσης θα λαμβάνει υπόψη την τυχόν αντιμετώπιση των κινδύνων, καταστροφών των συλλογών, τη συντήρηση του κτηρίου και των περιβαλλοντολογικών συνθηκών εντός του μουσειακού χώρου, οι ενέργειες του προσωπικού και η πρόσβαση των επισκεπτών.

Από τα παραπάνω εκτεθέντα και στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού των Μουσείων, απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργεί ένα σύγχρονο μουσείο, είναι ο καθορισμός της συλλεκτικής πολιτική του που θα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Κανονισμού λειτουργίας του, ως Πολιτική Διαχείρισης Συλλογών του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Besterman, T. 1992. «Disposal from Museum Collections: ethics and practicalities». Museum Management and Curatorship 11: 29-45.

-Colin, A. 2009. Βασικές Έννοιες της Μουσειολογίας. Αθήνα: ICOM

-Κόνσολα, Ν. 1995. Η Διεθνής Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Αθήνα: εκδ. Παπαζήση.

-Lord, B. - Lord, G.D. & Nicks, J. 1995. «A Framework for Management», στο Fahy, A. (Ed) Collections Management. London: Routledge 66-77.

-McLean, F. Services marketing: The case of museums. Serv. Ind. J. 1994, 14,

190–203.

-Pulh, M., Marteaux, S., & Mencarelli, R. (2008). Positioning strategies of cultural institutions: A renewal of the offer in the face of shifting consumer trends. International Journal of Arts Management, 10(3), 4‐20.

[1] Σύμφωνα με το ICOM για την πολιτική των Συλλογών «τα μουσεία επιλέγουν, αγοράζουν, συγκεντρώνουν , παραλαμβάνουν» γίνεται η χρήση του όρου επιλέγουν αντί του όρου συλλέγουν.