Η ευρηματική μέθοδος «κλειδώματος» βασιλικών επιστολών του 16ου αιώνα

 

Ευρηματική μέθοδο «κλειδώματος» βασιλικών επιστολών είχαν επινοήσει οι ηγεμόνες του 16ου αιώνα, σε μία προσπάθεια να προστατεύσουν την αλληλογραφία τους από τα μάτια κατασκόπων ή αδιάκριτων αυλικών. Τα βασιλικά γράμματα διπλώνονταν, ενώ κομμάτι χαρτί έμενε εκτός του πλαισίου, για να ραφτεί και να δημιουργήσει έτσι δικό του φάκελο. Για να διαβάσει το περιεχόμενο ένας κατάσκοπος θα έπρεπε να κόψει τη ραφή, αποκαλύπτοντας την πράξη του. Τη μέθοδο αυτή χρησιμοποίησε η Αικατερίνη των Μεδίκων το 1570, ενόσω ο ασθενής γιος της Κάρολος βρισκόταν στον θρόνο της Γαλλίας. Η βασίλισσα Ελισάβετ έκανε το ίδιο το 1573, ενώ το παράδειγμα αυτό ακολούθησε και η Μαίρη της Σκωτίας το 1587, λίγο πριν οδηγηθεί από τον δήμιο στον αποκεφαλισμό της.

«Οι ηγεμόνες αυτοί γνώριζαν πολλούς τρόπους για τη διασφάλιση της αλληλογραφίας τους, αλλά επέλεγαν συστηματικά το κλείδωμα. Η κατασκευή κλειδαριάς-σπείρας από χαρτί απαιτεί μεγάλη τέχνη. Αν κάνεις κάποιο λάθος, πρέπει να αρχίσεις από την αρχή και να δαπανήσεις ώρες για το γράψιμο και το περίτεχνο δίπλωμα», λέει η συντηρήτρια στη βιβλιοθήκη του ΜΙΤ, Γιάνα Νταμπρόζο.

Η μέθοδος θεωρείται σήμερα προάγγελος των συστημάτων κρυπτογράφησης διεθνών ηλεκτρονικών επικοινωνιών.

Τη μέθοδο του «κλειδώματος» επιστολών μελέτησε ενδελεχώς ομάδα του ΜΙΤ, υπό τη δρα Νταμπρόζο, δημοσιεύοντας πρωτότυπη και σημαντική μελέτη για το θέμα. Τον Δεκέμβριο, η επιστημονική ομάδα παρουσίασε εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας, η οποία επιτρέπει την ανάγνωση των κλειδωμένων επιστολών χωρίς να απαιτείται το άνοιγμα και η καταστροφή τους. Παρότι η μέθοδος αυτή εξαφανίσθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα με την εμφάνιση φακέλων μαζικής παραγωγής και τη βελτίωση των ταχυδρομικών υπηρεσιών, το χάρτινο κλείδωμα θεωρείται σήμερα προάγγελος των συστημάτων κρυπτογράφησης διεθνών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η μελέτη της επιστημονικής ομάδας εστιάζει σε επιστολή της Αικατερίνης των Μεδίκων, που γράφτηκε το 1570, ενόσω η Αικατερίνη ήταν αντιβασιλέας του ανήλικου –και ασθενούς– γιου της Καρόλου. Η Αικατερίνη διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην ευρωπαϊκή ιστορία του 16ου αιώνα. Η συγκεκριμένη επιστολή απευθύνεται στον Γάλλο στρατηγό, πολιτικό και διπλωμάτη Ραϊμόνδο ντε Μπεκαρί. Οι ερευνητές επέλεξαν την επιστολή, διότι η περίπλοκη «κλειδαριά» της παραμένει σχεδόν άθικτη, επιτρέποντας ακριβή «αναπαράσταση» της μεθόδου.

Αλλη κλειδωμένη επιστολή προέρχεται από τη βασίλισσα Ελισάβετ, η οποία επικοινωνεί το 1573 με τον τότε διάδοχο του γαλλικού θρόνου και μετέπειτα βασιλιά Ερρίκο Γ΄. Η ομάδα μελέτησε επίσης δύο επιστολές της Μαίρης της Σκωτίας, συμπεριλαμβανομένης και αυτής που συνέταξε λίγη ώρα πριν από την εκτέλεσή της, το 1587. Η ειδικός του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης Αλισον Ουίγκινς υποστηρίζει ότι η χρήση της σπείρας για το κλείδωμα των επιστολών της βασίλισσας δεν γινόταν μόνο για λόγους ασφαλείας επικοινωνιών, αλλά και ως δείγμα κοινωνικού στάτους. Ο συνδυασμός της περίτεχνης κλειδαριάς, του γραφικού χαρακτήρα του αποστολέα και της βασιλικής υπογραφής επέτρεπε στη Μαίρη να επιβεβαιώνει τους δεσμούς αίματος ή υποταγής με τους υπηκόους της.

«Βρισκόμαστε ακόμη στο πρώιμο στάδιο της επιστημονικής έρευνας και της συλλογής τέτοιων επιστολών από μουσεία σε όλη την Ευρώπη. Θα χρειασθούν ακόμη δεκαετίες για να σχηματίσουμε ολοκληρωμένη εικόνα της χρήσης της μεθόδου και της κοινωνικής σημασίας της», τονίζει η δρ Νταμπρόζο. Παρότι η επιστημονική δημοσίευση της ομάδας του ΜΙΤ εστιάζεται σε γυναίκες επιστολογράφους, την τεχνική του σφραγίσματος επιστολών χρησιμοποιούσαν και άνδρες ηγεμόνες ή πλούσιοι αστοί, που επιθυμούσαν να βεβαιωθούν για την ασφάλεια των επικοινωνιών τους στην προ βιομηχανική εποχή.

Δύσκολη τέχνη

Ο δρ Ντάνιελ Σμιθ, λέκτωρ αγγλικής λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου King’s College του Λονδίνου, εξηγεί ότι η τέχνη της χάρτινης κλειδαριάς ήταν τόσο προηγμένη, που η προσωπική κλειδαριά ενός επιστολογράφου μπορούσε να λειτουργήσει και σαν άτυπη υπογραφή. «Η επιστολή γινόταν πρεσβευτής της προσωπικότητας», λέει ο Σμιθ. Πριν από τη δημιουργία αξιόπιστων ψηφιακών μεθόδων ανάγνωσης των κλειδωμένων επιστολών, η αποκρυπτογράφηση μπορούσε να διαρκέσει δεκαετίες. Χρειάστηκαν δέκα χρόνια για να καταλήξουν οι ειδικοί ότι η Μαίρη της Σκωτίας είχε κλειδώσει επιστολή προς τον αδελφό της. Με τα σημερινά ψηφιακά συστήματα, η επιστολή θα μπορούσε να έχει διαβαστεί σε λίγες μόλις ημέρες. Η ομάδα του ΜΙΤ προετοίμαζε ήδη από πέρυσι αναβάθμιση του λογισμικού της, μειώνοντας ακόμη περισσότερο τον χρόνο αποκρυπτογράφησης των κλειδωμένων επιστολών. Η Ντέμπορα Χάρκνες, του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, παρομοίασε την ψηφιακή μέθοδο με «αρχαιολογική ανασκαφή», που επιδιώκει να περιορίσει στο ελάχιστο τη φθορά στα ευαίσθητα υλικά που επεξεργάζεται και μελετά.

ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ