Περιβαλλοντική Αποτίμηση για το 2025

Το 2025 σηματοδοτεί μια χρονιά κρίσιμης ισορροπίας για το περιβάλλον—μια χρονιά όπου οι επιστημονικές εκθέσεις, οι πολιτικές αποφάσεις και τα ακραία φαινόμενα συνοψίζουν μια παγκόσμια πραγματικότητα υπό σοβαρή πίεση. Ταυτόχρονα, σε εθνικό επίπεδο, η Ελλάδα βιώνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και των δομικών περιβαλλοντικών προκλήσεων του 21ου αιώνα.

1. Ο Παγκόσμιος Περιβαλλοντικός Χάρτης του 2025

Κλιματική Αλλαγή & Θερμοκρασία

Το 2025 αναμένεται να είναι μία από τις θερμότερες χρονιές που έχουν καταγραφεί ποτέ, με τις μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες να παραμένουν πολύ υψηλές—εν μέσω συνεχιζόμενης αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, παρά τις δεσμεύσεις για μείωση σύμφωνα με τη Συμφωνία των Παρισίων.

Οι πολικές περιοχές, ειδικά η Αρκτική, καταγράφουν ρεκόρ θερμοκρασιών και δραστική συρρίκνωση του πάγου, με σημαντικές συνέπειες για τα οικοσυστήματα και την παγκόσμια θαλάσσια κυκλοφορία.

Η Τριπλή Πλανητική Κρίση

Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD) και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNEP) τονίζουν ότι η κλιματική αλλαγή, η απώλεια βιοποικιλότητας και η ρύπανση αποτελούν ένα ενιαίο, αλληλένδετο τρίπτυχο περιβαλλοντικών κρίσεων που απαιτούν συγκροτημένες, ενιαίες πολιτικές και όχι διαχωρισμένες παρεμβάσεις.

Οικοσυστήματα & Βιοποικιλότητα

Οι ωκεανοί, οι υγρότοποι και τα τροπικά οικοσυστήματα υφίστανται έντονες πιέσεις. Το φαινόμενο της μαζικής λεύκανσης των κοραλλιογενών υφάλων, που εκτείνεται από το 2023 έως το 2025, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες οικολογικές κρίσεις των θαλασσών με άμεσες δυσμενείς συνέπειες για εκατομμύρια είδη.

Ακραία Καιρικά Φαινόμενα & Κοινωνικές Επιπτώσεις

Το 2025 χαρακτηρίζεται από τσουνάμι ακραίων καιρικών κρίσεων παγκοσμίως—κυκλώνες, πλημμύρες, καύσωνες και μεγάλες φωτιές προκάλεσαν δισεκατομμύρια σε οικονομικές ζημίες και εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινες απώλειες.

Ενώ αναπτυγμένες χώρες πλήρωσαν βαρύ τίμημα, οι αναπτυσσόμενες χώρες και οι πιο ευάλωτες κοινωνίες βρέθηκαν αντιμέτωπες με δυσανάλογες απώλειες ζωής, στέγης και εισοδήματος λόγω της έλλειψης υποδομών και μέτρων προσαρμογής.

Πολιτικές Πρωτοβουλίες

Στο COP30 (Βελέμ, Βραζιλία), οι παγκόσμιοι ηγέτες δεσμεύτηκαν σε ενισχυμένα κονδύλια για προσαρμογή και μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, αν και οργανώσεις περιβαλλοντικής δικαιοσύνης θεωρούν ότι οι δεσμεύσεις παραμένουν ανεπαρκείς σε σύγκριση με την κλίμακα της κρίσης.

2. Η Κατάσταση στην Ελλάδα — Προκλήσεις & Τάσεις

Κλιματική Επιβάρυνση

Η Ελλάδα το 2025 βίωσε σοβαρές εξάρσεις θερμοκρασίας και ακραίες συνθήκες ξηρασίας, ειδικά σε Κρήτη, Πελοπόννησο και Δυτική Στερεά, εντείνοντας την πίεση στους υδάτινους πόρους και αυξάνοντας τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών.

Ακραίοι καύσωνες και επανειλημμένες πυρκαγιές συνδέονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή, όπως υποστηρίζουν climatologists και μετεωρολογικά δεδομένα.

Εκπομπές & Ενεργειακή Μετάβαση

Η Ελλάδα έχει αυξήσει συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών στο μείγμα ενέργειας, αλλά η εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, ιδιαίτερα το φυσικό αέριο ως «μεταβατικό καύσιμο», παραμένει ζήτημα πολιτικής και ρύθμισης.

Σύμφωνα με διεθνείς δείκτες, η χώρα κατατάσσεται μεσαία στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών και στην πολιτική για το κλίμα, με σημαντική πρόοδο αλλά και αρκετά περιθώρια βελτίωσης.

Βιοποικιλότητα & Φυσικοί Πόροι

Η Ελλάδα παραμένει χώρα πλούσια σε ενδημικά είδη και βιοποικιλότητα, ωστόσο η πίεση από ανθρώπινες δραστηριότητες, αστική επέκταση και αλλαγές στη χρήση γης έχουν οδηγήσει σε σοβαρές απώλειες σε κρίσιμα οικοσυστήματα.

Η ανάγκη για προστατευόμενες περιοχές, βιώσιμη διαχείριση υδάτινων πόρων και προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής παραμένει υψηλή.

3. Αξιολόγηση Πολιτικών & Δράσεων

Παρακολούθηση & Εφαρμογή

Οι παγκόσμιες και ευρωπαϊκές εκθέσεις του 2025 υπογραμμίζουν ότι οι προθέσεις υπάρχουν αλλά η εφαρμογή είναι ανεπαρκής χωρίς σοβαρή ενσωμάτωση περιβαλλοντικών στόχων σε ενεργειακή πολιτική, μεταφορές και παραγωγικά συστήματα.

Στην Ελλάδα, η πρόοδος στην υλοποίηση περιβαλλοντικών μέτρων και στην ενσωμάτωση στόχων προσαρμογής στο κλίμα εξακολουθεί να είναι άνιση, με ανάγκη για πιο συστηματική παρακολούθηση και κοινοτικό σχεδιασμό δράσης.

4. Παγκόσμια Τάση Εκπομπών & Ανάλυση Τομέων

Γενικά Στοιχεία Εκπομπών

Οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (GHG) συνέχισαν να αυξάνονται, φτάνοντας σε επίπεδα που δεν υποστηρίζουν πλέον τη δυνατότητα διατήρησης της θερμοκρασίας κάτω από +1,5 °C σε σχέση με την προ‐βιομηχανική εποχή — σύμφωνα με επιστημονικές αναλύσεις και δεδομένα μετρήσεων του 2024-2025.

Συνολικά, οι εκπομπές αυξήθηκαν περίπου 1,3 % σε σχέση με το 2023, φτάνοντας ~53,2 δισ. τόνους ισοδυνάμου CO₂ (Gt CO₂e).

Το μείγμα των εκπομπών περιλαμβάνει:

CO₂ από ορυκτά καύσιμα: ~74,5 %
Μεθάνιο (CH₄): ~17,9 %
Διοξείδιο του αζώτου (N₂O): ~4,8 %
Άλλα (F-gases): ~2,8 %

5. Εκπομπές ανά Τομέα

Η κατανομή των εκπομπών ανά οικονομική δραστηριότητα δείχνει ότι μεγάλο μέρος του προβλήματος συνδέεται με συγκεκριμένες πηγές:

Παγκόσμια Κατανομή Εκπομπών (γενική εικόνα)

Οι βασικές πηγές εκπομπών παγκοσμίως είναι:

Τομέας Ενέργειας (παραγωγή ηλεκτρισμού & θερμότητας): Η μεγαλύτερη πηγή, αντιπροσωπεύοντας περίπου τα 3⁄4 όλων των εκπομπών από ανθρώπινες δραστηριότητες, συμπεριλαμβάνοντας ηλεκτροπαραγωγή, βιομηχανική καύση και μεταφορές ενέργειας.

Μέσα σε αυτό, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι ο μεγαλύτερος υποτομέας (~27 % των συνολικών εκπομπών).

Μεταφορές: Σημαντική πηγή, αντιπροσωπεύοντας περίπου 15 % των εκπομπών και αυξανόμενη λόγω οδικών μετακινήσεων και αεροπορικών/ναυτιλιακών μεταφορών.
Βιομηχανία και Κατασκευές: Εκτιμάται ότι ~12-13 % των εκπομπών προέρχονται από βιομηχανική δραστηριότητα και παραγωγή προϊόντων (π.χ. τσιμέντο, χάλυβα).
Κατοικίες και Εμπορικές Δραστηριότητες: Συμβάλλουν γύρω στο 6-7 %, κυρίως από κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση/ψύξη.
Γεωργία & Χρήσεις Γης: Περίπου 10 % των συνολικών εκπομπών, χωρίς να υπολογίζεται απορρόφηση από δάση και βλάστηση.
Η ανάλυση αυτή δείχνει ότι οι δραστηριότητες ενέργειας και μεταφορών είναι οι κύριοι μοχλοί για μείωση εκπομπών στο άμεσο μέλλον.

6. Η Ελλάδα στο Πλαίσιο των Εκπομπών

Η Ελλάδα, όπως και πολλές χώρες, αντιμετωπίζει την πρόκληση συνδυασμού οικονομικής δραστηριότητας με μείωση ρύπων. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ελλάδα αυξήθηκαν πάνω από 5 % το Α’ τρίμηνο του 2025 σε σύγκριση με το 2024, εν μέρει λόγω αύξησης δραστηριοτήτων σε τομείς όπως ενέργεια και μεταφορές.

Αυτή η αύξηση σημειώνεται παρά το γεγονός ότι η ΕΕ συνολικά επιδιώκει τη μείωση των εκπομπών κατά 55 % έως το 2030 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 με ενδιάμεσους στόχους για το 2035. Στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, πολλές χώρες έχουν καταφέρει να μειώσουν τις εκπομπές τους, ενώ άλλες—όπως η Ελλάδα—καταγράφουν ακόμα αυξήσεις, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη εντατικοποίησης πολιτικών και μέτρων.

7. Τάσεις & Μακροπρόθεσμες Προβλέψεις

Στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων

Οι στόχοι της Συμφωνίας των Παρισίων προβλέπουν σημαντική μείωση των εκπομπών για να διατηρηθεί η άνοδος της θερμοκρασίας «σαφώς κάτω» από +2 °C, ιδανικά κοντά στο +1,5 °C.

Μελλοντική Πορεία

Αν οι παρούσες πολιτικές και οι υφιστάμενες δεσμεύσεις συνεχιστούν με σταθερούς ρυθμούς, οι εκπομπές προβλέπεται να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν τα ρεκόρ το 2025-2026, αυξάνοντας τον κίνδυνο υπέρβασης των θερμοκρασιακών ορίων που έχουν καθιερωθεί διεθνώς.

4. Προοπτικές & Συμπεράσματα

Η περιβαλλοντική κατάσταση του 2025 καθιστά σαφή τη διπλή πραγματικότητα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης και η Ελλάδα: από τη μία υπάρχουν σημαντικά επιστημονικά δεδομένα και πολιτικές δεσμεύσεις, και από την άλλη παραμένει βαρύς ο φόρος σε φυσικούς πόρους, ανθρώπινη υγεία και κοινωνική ευημερία.

Η ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας, η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών δεικτών στην οικονομική πολιτική, και η αύξηση της ανθεκτικότητας των κοινωνιών είναι κρίσιμες για να αποφευχθούν οι χειρότερες συνέπειες για τις επόμενες δεκαετίες.

Το 2025 δείχνει μια σαφή τάση:
- Οι εκπομπές δεν μειώνονται αρκετά ταχέως για να αποφευχθούν οι σοβαρές κλιματικές επιπτώσεις.
- Οι τομείς ενέργειας και μεταφορών παραμένουν βασικοί ρυπαντές, απαιτώντας μετασχηματισμό μέσω καθαρής ενέργειας και τεχνολογιών χαμηλού άνθρακα.
- Η Ελλάδα, όπως πολλές χώρες, πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες με πρακτικά μέτρα, όχι μόνο αυστηρούς στόχους.

Η επόμενη δεκαετία θα καθορίσει αν η ανθρωπότητα θα επιτύχει την επιδιωκόμενη κλιματική ουδετερότητα ή θα ζημιωθεί από τις επιπτώσεις ενός θερμότερου πλανήτη.

Πίνακες με την κατανομή εκπομπών ανά τομέα για το 2025

Παγκόσμια εικόνα 2025