Ο Γερμανός που ζωγράφισε την Κρήτη

Τι είναι αυτό που μπορεί να κάνει την ψυχή ενός Κεντροευρωπαίου να νιώσει βαθιά αγαλλίαση με το φως, τη διαύγεια και το ζωηρό χρώμα του μεσογειακού Νότου; Η έμφυτη ευαισθησία, η καλλιτεχνική φύση, η καλλιέργεια, η έλλειψη ή κάτι άλλο; Οποια και να ήταν η αιτία, το Σύμπαν συνωμότησε ώστε ο γερμανός ζωγράφος Ρούντο Σβαρτς να μαγευτεί από την Κρήτη - γεγονός που αποκτά ιδιαίτερες διαστάσεις αν σκεφτεί κάποιος κάτω από ποιες συνθήκες έγινε η «γνωριμία» του με τη Μεγαλόνησο.

Μέσα στην καρδιά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, την περίοδο 1943-1944, ο 37χρονος στρατιώτης της Βέρμαχτ Ρούντο Σβαρτς κλήθηκε να υπηρετήσει στην κατεχόμενη Κρήτη. Σε έναν τόπο όπου «τα γερμανικά στούκας έκαναν καλά τη δουλειά τους», όπως σημειώνει ο ίδιος, είχε την ευκαιρία να ανακαλύψει όλη την κρητική ομορφιά. Και θέλησε να τη «διαλαλήσει» με το πινέλο του. Αποτέλεσμα, από κατακτητής να γίνει υμνητής της Κρήτης.

Επιστρέφοντας στη Γερμανία έπειτα από δεκαέξι μήνες παραμονής εκεί, ο Σβαρτς μετέφερε στα μπαγκάζια του ένα φωτογραφικό αρχείο 461 σελίδων και το 388 σελίδων Κρητικό Ημερολόγιο με την περιγραφή ενός μεγάλου τμήματος της νήσου και του πολιτισμού της. Ο «ύμνος» αυτός αναπτύσσεται μέσα από κείμενα, σχέδια, ακουαρέλες, παστέλ, μολύβια και κάρβουνο. Ο γερμανός οπλίτης διαθέτει την τριπλή ματιά του περιηγητή, του καλλιτέχνη και του ερασιτέχνη εθνολόγου.

Στην αρχή δυσκολεύεται να ερμηνεύσει την αρχιτεκτονική ενός τόπου χτισμένου πολύ πιο άναρχα και με κατοίκους χαμηλότερου βιοτικού επιπέδου σε σύγκριση με τη δική του πατρίδα. «Ο τρόπος δόμησης των σπιτιών στην Κρήτη είναι πολύ ιδιαίτερος», σημειώνει σε μια από τις πρώτες σελίδες του τρίγλωσσου τόμου που, με τίτλο Ρούντο Σβαρτς, Κρητικό Ημερολόγιο, εκδόθηκε από την Εταιρεία Κρητικών Μελετών στην οποία περιήλθε το υλικό έπειτα από δωρεά των απογόνων του ζωγράφου.

«Για μια στιγμή πιστεύεις ότι έχει γίνει κάποια εκτεταμένη αεροπορική επιδρομή που άφησε πίσω της ερείπια. Μόνο αν δεις από πιο κοντά καταλαβαίνεις ότι όλα είναι εντάξει και ότι τα σπίτια είναι πράγματι χτισμένα έτσι, χωρίς κεραμίδια» γράφει ο Σβαρτς. Πλάι στην καθαρογραμμένη (μα, ούτε μια μουντζούρα;) καλλιγραφική γραφή της εποχής, τα σχέδια λειτουργούν ως τέλεια εικονογράφηση των όσων αφηγείται. Διαφορετικοί τύποι καμινάδων στη σειρά, οι φούρνοι και τα φρεάτια, η ζωή γύρω από την κουζίνα ενός κρητικού αγροτόσπιτου και κάπου ανάμεσα από τις φραγκοσυκιές να ξεπροβάλλει ένα κιονόκρανο.

Οπτιμιστής και ειρηνιστής

«Ολα εδώ μοιάζουν με ανατολίτικο παραμύθι» αναφέρει ο Σβαρτς, καθώς κάθε νέα γραφική εικόνα ερεθίζει την καλλιτεχνική του διάθεση. Ιδιαίτερη θέση στο έργο του περιηγητή και ζωγράφου έχουν οι αρχαιότητες που συναντά, περιγράφει και απαθανατίζει. Στέκεται με σεβασμό σε κάθε αρχαία κολόνα που έχει χρησιμοποιηθεί ως… διακοσμητικό οικίας και αφιερώνει 44 σελίδες του ημερολογίου του στην επίσκεψή του στην Κνωσό.

Στα γραπτά του το χθες συνυπάρχει με το (τότε) σήμερα. Δεν είναι όμως μόνον οι πετρόχτιστοι δρόμοι και τα χαλάσματα, οι νωπογραφίες στα εσωτερικά εκκλησιών, οι παραθαλάσσιοι οικισμοί, οι φτωχικές συνοικίες, τα μισογκρεμισμένα γεφύρια και ό,τι άλλο δημιουργήθηκε από χέρι ανθρώπου (πολλά από τα οποία μέσα στην παρακμή του πολέμου) που προσφέρουν αισθητική απόλαυση στον ζωγράφο. Είναι και το θαύμα της φύσης έτσι όπως αναδεικνύεται μέσα από το μεσογειακό φως: δίνει στο πινέλο του φτερά.

Από την οροσειρά της Ιδης ως το Κνωσανό φαράγγι και από τον κόλπο των Μαλίων ως τους αμπελώνες στις Ανω Αρχάνες, ο καλλιτέχνης περιγράφει και ζωγραφίζει το φυσικό τοπίο καθώς μετακινείται με το τάγμα του. Και οι περιγραφές του τοποθετούν τον πόλεμο στο φόντο. Είναι φανερό ότι για εκείνον αποτελεί μια παρένθεση: «Προσωρινά, βέβαια, λόγω πολεμικών συνθηκών, και τα δύο, εμπόριο και αλιεία, είναι σε ύφεση. Αλλά μετά τον πόλεμο θα ανθίσουν πάλι γρήγορα, με τη βοήθεια των νέων δρόμων προς τα μεσόγεια», γράφει, ως γνήσιος οπτιμιστής, για τον οικισμό της Αγίας Γαλήνης στον κόλπο της Μεσαράς.

Ο Ρούντο Σβαρτς μας παραδίδει επίσης σε ζωηρά πορτρέτα χαρακτηριστικές μορφές του τόπου: τον αμπελουργό, τον ηλικιωμένο βοσκό με το σκαμμένο από τον ήλιο πρόσωπο, τον γερο-παπά, τον μαντιλοφορεμένο Κρητικό κατά τη διαδικασία επεξεργασίας βαμβακιού, τη νεαρή Κρητικοπούλα.

Το έργο του αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία, ακριβώς διότι αναπαράγει και διασώζει εικόνες και παραστάσεις του συγκεκριμένου τόπου με τον ενθουσιασμό ενός Μεσόγειου, τη μεθοδικότητα ενός Κεντροευρωπαίου και, κυρίως, με μια ευαισθησία η οποία εκμηδενίζει την ιδιότητά του ως οπλίτη-κατακτητή στη δίνη ενός μεγάλου πολέμου. Ετσι, εκτός από το ζωγραφικό ταλέντο του, ο Ρούντο Σβαρτς ξεδιπλώνει και το μεγαλείο ενός γνήσιου ειρηνιστή.

ΠΗΓΗ: Flashnews.gr

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ξέρεται ότι: Το χαγιάτι στον ελλαδικό χώρο δεν είναι τούρκικο

Το άλογο κοιμάται όρθιο!