Η ελεύθερη βούληση στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης
Στις αρχές του 2Ο ου αιώνα που αναπτύσσονταν η φωτογραφία και ο κινηματογράφος υπήρξαν, από επιστήμονες των κοινωνικών επιστημών, κριτικές κατά αυτών των νέων τεχνολογιών που χρησιμοποιούνταν για καλλιτεχνικές δημιουργίες , κατατάσσοντας τες στην περιοχή της υποκουλτούρας. Η Σχολή της Φραγκφούρτης θεωρούσε ότι με την κυριαρχία της οθόνης και της εικόνας χειραγωγούνταν ο άνθρωπός , χάνοντας την ελεύθερη του βούληση . Απαντώντας στις ανωτέρω αιτιάσεις ο Ουμπέρτο Εκο υποστήριζε ότι ο λεγόμενος «μαζάνθρωπος» έχει κριτική σκέψη και συνεπώς την ελεύθερη βούληση τι να επιλέξει.
Τον 21ο αιώνα της εποχή της τεχνητής νοημοσύνης ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να βουλεύται ελεύθερα ;
Ας δούμε αρχικά ποιο είναι η έννοια της ελεύθερης βούλησης παραθέτοντας τι αναφέρουν γι αυτήν, φιλόσοφοι του δυτικού κόσμου.
Ο Σπινόζα αναφέρει την ανθρώπινη δουλεία ως αντίθετη της ελεύθερης βούλησης θεωρώντας ως ανθρώπινη δουλεία την καταστολή του ανθρώπινου πνεύματος λόγω του επηρεασμού του ανθρώπου από τις συναισθηματικές εμπειρίες (γνωρίζουμε πόσο η εικόνα επηρεάζει τα συναισθήματά μας}. Θέτει την δυαδικότητα της λογικής απέναντι στο συναίσθημα, και της ενεργητικότητας απέναντι στην παθητικότητα. Τα πάθη κυριαρχούν και ζούμε έχοντας εσφαλμένη συνείδηση της πραγματικότητας και του εαυτού μας . Αντίθετα όταν ενεργούμε χωρίς την επήρεια εξωτερικών αιτίων και οι συναισθηματικές μας επήρειες προέρχονται και καθοδηγούνται από την προσήνεια φύση μας τότε το αποτέλεσμα είναι η ενδυνάμωση του πνεύματος μας.
Ο Dαvid Humε αναφέρεται στην ύπαρξη ελεύθερης βούλησης ορίζοντας την ως τη δύναμη της δράσης ή της μη δράσης βάση μιας προσδιοριζόμενης θέλησης. Η δράση ή μη δράση σε σχέση με την θέληση του ανθρώπου. Σημαίνει ότι όσο αισθανόμαστε ελεύθεροι υπάρχουν αιτίες που αισθανόμαστε έτσι. Η ελευθερία του ανθρώπου δεν είναι αναίτια, το ίδιο και οι ελεύθερες πράξεις. Οι ελεύθερες πράξεις είναι πράξεις που καθορίζονται από εσωτερικά αίτια. Από επιλογές προσωπικές και όχι από εξωτερικά αίτια, Ελεύθερη πράξη είναι εκείνη που έχει αίτια αλλά δεν αναγκάζεται να πράξει το υποκείμενο , ούτε του υπαγορεύεται, ούτε εξαναγκάζεται. Πηγάζει από την ελευθερία της βούλησης και συνδυάζεται με την ελεύθερη πράξη.
Προκύπτει το ερώτημα: Η ελεύθερη βούληση, η ελεύθερη πράξη και η ηθική ευθύνη συνδυάζονται ;
Ποιος είναι ηθικά υπεύθυνος ;
Διαχωρίζοντας την αιτιώδης ευθύνη από την ηθική ευθύνη , διαπιστώνουμε ότι σε ένα συμβάν με αιτιώδη ευθύνη (π.χ. η πρόκληση υλικών ζημιών εξαιτίας ενός αντικειμένου) δεν υφίσταται βούληση, (τα αντικείμενα δεν έχουν βούληση). Άρα μπορώ να αναζητήσω την ηθική ευθύνη σε κάτι που φέρει την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και την δράση του ανθρώπου.
Ο Dαvid Hume παρατηρεί ότι η ηθική αφορά τα αισθήματα και όχι τα γεγονότα.
Ο Καντ θέτει την ελευθερία της βούλησης ως την αυτονομία της βούληση , στον πρακτικό του λόγο. Η βούληση να παραμένει εντός των τειχών του ανθρώπου και να μην επηρεάζετε από εξωγενείς παράγοντες, αλλά από την καθαρή του βούληση, δηλ να μην υπάρχει ετερονομία της βούλησης, αλλά να είναι αυτόνομη και αυτάρκης.
Σήμερα θα μπορούσαμε να απαντήσουμε, όπως ο Ουμπέρτο Εκο, σε αυτούς που αναφέρουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη καθοδηγεί τον άνθρωπο και τις κοινωνίες, ακόμη , ακόμη ότι κάποια στιγμή θα τον αντικαταστήσει. Θα μπορούσαμε να πούμε σήμερα ότι η βούληση του ανθρώπου μπορεί να είναι αυτόνομη, αυτάρκης, και ελεύθερη, ικανή να μη επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες;
Ο Χαράρι υποστηρίζει ότι οι αλγόριθμοι των Μεγάλων Δεδομένων δημιουργούν ψηφιακές δικτατορίες στις οποίες όλη η εξουσία βρίσκεται συγκεντρωμένη στα χέρια μιας μικροσκοπικής ελίτ, ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων υποφέρει όχι από την εκμετάλλευση αλλά από την ασημαντότητά της.
Ζούμε μία πραγματική πραγματικότητα και μία εικονική . Δημιουργούμε την ψηφιακή μας εικόνα. Παραχωρώντας την ελευθερία μας στους αλγόριθμους κινδυνεύουμε να χάσουμε την αυτονομία μας , αναφέρει ο Θεοφάνης Τάσσης. Τι ταινία θα δω θα μου το επιλέξει το Netflix, το Facebook θα μου προτείνει τους φίλους μου, θα μου προτείνει τι προϊόντα θα αγοράσω. Προτείνεται ο υπερανθρωπισμός όχι μέσω της παιδείας, αλλά μέσω της τεχνητής νοημοσύνης, π.χ. με εμφυτευμάτων τσιπ, τροποποίηση του γενετικού κώδικα. Αυτές οι πρακτικές δεν επηρεάζουν μόνο τον άνθρωπο αλλά και τις κοινωνίες, π.χ. δημιουργία κοινωνικών ανισορροπιών, αφού η πρόσβαση σε τέτοιες πρακτικές θα έχουν η ελιτ τάξεις.
Ο Τάσσης ως λύση στα προαναφερόμενα προτείνει τον ψηφιακό ανθρωπισμό, δηλαδή την διαχείριση των εικονικών προκλήσεων και της αυξανόμενης χρήσης των αλγορίθμων καθώς και μιας επιφυλακτικής στάσης μας στις υποσχέσεις των υπερανθρωπιστών.
Όμως υπάρχει χρόνος και δυνατότητα για να διαχειριστούμε και να αντισταθούμε στην τεχνητή νοημοσύνη, για να έχουμε ελεύθερη βούληση ;
Οι τεχνολογίες αλλάζουν την πραγματικότητα. Ίσως η τεχνητή νοημοσύνη είναι πιο επικίνδυνη και από τα πυρηνικά όπλα, καθώς αποτελεί τον νούμερο ένα υπαρξιακό κίνδυνο για την ανθρωπότητα. Μιλάμε για μία τεχνολογία όπου δεν μπορούμε να υπολογίσουμε ποια θα είναι η εξέλιξή της λόγω του μεγάλου ρυθμού ανάπτυξής της.
Ο Σπυρίδων Ορέστης Παλέρμος αναφέρεται στην δημιουργία της Γενικής τεχνητής νοημοσύνης, όπου θα είναι ισάξια με τον μέσο άνθρωπο. Με την τεχνητή νοημοσύνη μηχανές προγραμματίζονται και κάνουν πολύ καλά μία συγκεκριμένη εργασία, π.χ. να δημιουργήσουν εικόνες, να ακούσουν και να απαντήσουν σε κάποιο θέμα. Με την Γενική τεχνητή νοημοσύνη η μηχανή θα μπορεί να κάνει ότι μπορεί ο μέσος άνθρωπος, θα περπατάει, θα μιλάει, θα κάνει πλάκα, θα κάνει δουλειές. Ασφαλώς την επόμενη μέρα θα υφίσταται ο κίνδυνος η μηχανή να δουλεύει για την αυτοβελτίωσή της μεταβαίνοντας στην υπερετεχνητή νοημοσύνη, η οποία θα είναι η ακύρωση όλων μας.
Η Open AI πριν μία εβδομάδα ανακοίνωσε ότι είναι σε θέση να δημιουργήσει την Γενική τεχνητή νοημοσύνη, ανακοινώνοντας ότι εντός του 2025 η ΓΤΝ θα μπει ενεργά στο εργατικό δυναμικό. Τεράστιες κοινωνικές αλλαγές.
Απαντώντας στους φόβους και στις ανησυχίες στις αλλαγές που θα επιφέρει η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, ο Άλαν Τιούριν, αναφέρει ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε αφού εμείς την δημιουργούμε και την προγραμματίζουμε . Δημιούργησε ένα εργαλείο το Τεστ Τιούριν με το οποίο μπορούμε να διαπιστώσουμε αν μία οντότητα έχει νοημοσύνη ακόμη και εάν δεν είναι βιολογική φύση.
Όπως αναφέρει ο Παλέρμος πλέον το είδος της τεχνητής νοημοσύνης το λεγόμενο Machine Learning δεν είναι φτιαγμένο όπως σκεφτόμαστε για τους υπολογιστές βάση κάποιου προγράμματος που έχει φτιάξει ένας επιστήμονας υπολογιστών. Η ΤΝ είναι ένα προικισμένο νευρωτικό δίκτυο το οποίο οι επιστήμονες υπολογιστών προγραμματίζουνε πώς θα μαθαίνει, με ποιο τρόπο, αλλά δεν το προγραμματίζουνε με ποιο τρόπο θα επεξεργαστεί τις πληροφορίες όταν πλέον θα έχει τα βέλτιστα αποτελέσματα. Επειδή αυτά τα νευρωτικά δίκτυα προσομοιάζουν με τον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι εξαιρετικά περίπλοκο και δεν μπορούμε ακριβώς να γνωρίζουμε, ούτε οι επιστήμονες που το δημιουργούν, με ποιο τρόπο μας δίνει τα αποτελέσματα που μας δίνει . Αλλά επίσης δεν μπορούν να γνωρίζουν και τα λάθη που θα κάνει. Αυτό ονομάζεται αδιαφάνεια της μηχανικής μάθησης . Μέχρι σήμερα λύση στο πρόβλημα αυτό δεν έχει βρεθεί.
Επίσης η ΤΝ σήμερα μπορεί να γίνει δημιουργική , ενεργώντας με τρόπο που δεν τον έχει δει.
Ένας άλλος προβληματισμός είναι ότι οι άνθρωποι που δημιουργούν ΤΝ να την χρησιμοποιούν για να ελέγχουν τον άνθρωπο και την ανθρώπινη σκέψη. Το 2020 ο Ελον Μασκ ανακοινώσε το πρόγραμμα Neuralink, ηλεκτρονικό εμφύτευμα για την ασύρματη διασύνδεση ανθρώπων με ηλεκτρονικές συσκευές.
Συμπεραίνοντας από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι πολλές συζητήσεις γίνονται για προβλήματα που δημιουργούνται από την εξέλιξη της ΤΝ και την ανεξέλικτη δημιουργία και χρήσης της. Συζητήσεις που αφορούν και τον επηρεασμό της ελεύθερης βούλησης , ελεύθερης δράσης αλλά και της ηθικής ευθύνης του ανθρώπου.
Από την μία υπάρχουν προτάσεις για τον μετριασμό των επιπτώσεων της ΤΝ, από την άλλη λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της οι προτάσεις αυτές καθίσταται παρωχημένες δημιουργώντας την εντύπωση της μη δυνατότητας επίλυσης των δυναμικών θεμάτων ΤΝ λόγω της εφημερότητας τους αλλά και της άγνοιας ύπαρξης τους.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου