Η επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος και της ανθρώπινης ζωής
Η επιτάχυνση, μια αύξηση του ρυθμού αλλαγής, συμβαίνει τόσο στο Σύμπαν όσο και στον ανθρώπινο πολιτισμό στον πλανήτη Γη.
Το 2011, τρεις αστρονόμοι τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής επειδή ανακάλυψαν το 1998 ότι η διαστολή του Σύμπαντος μας επιταχύνεται, αντί να επιβραδύνεται όπως περίμεναν. Βρήκαν ότι οι γαλαξίες που βρίσκονται πιο μακριά από τον Γαλαξία μας απομακρυνονται από εμάς πιο γρήγορα από τους γαλαξίες που βρίσκονται πιο κοντά μας. Οι αστρονόμοι το ανακάλυψαν αυτό χαρτογραφώντας τις αλλαγές στις αποστάσεις των μακρινών γαλαξιών, τις οποίες μέτρησαν παρατηρώντας σουπερνόβα που εξερράγησαν μέσα τους. Αυτό σημαίνει απλώς ότι η διαστολή του Σύμπαντος μας συμβαίνει με ολοένα και ταχύτερους ρυθμούς. Δηλαδή επιταχύνεται.
Προφανώς αυτή η επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος μας δεν συνέβαινε πάντα. Φαίνεται ότι ξεκίνησε πριν από περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια, την ίδια περίπου εποχή που ξεκίνησε το Ηλιακό μας Σύστημα. Κανείς δεν ξέρει ποια δύναμη κατά της βαρύτητας μπορεί να σπρώχνει τους πιο απομακρυσμένους γαλαξίες ολοένα και πιο γρήγορα. Οι αστρονόμοι αποκαλούν αυτή την άγνωστη δύναμη «σκοτεινή ενέργεια» και υπολογίζουν ότι καταλαμβάνει περίπου το 70 τοις εκατό του διαστήματος. Και οι έρευνες συνεχίζονται.
Εδώ στη Γη συμβαίνει ένα διαφορετικό είδος επιτάχυνσης. Για τους ανθρώπους, η επιτάχυνση σημαίνει ότι ο ρυθμός και η κλίμακα της πολιτισμικής αλλαγής αυξάνεται. Ο Ντέιβιντ Κρίστιαν έγραψε στο βιβλίο του Χάρτες του Χρόνου ότι μπορεί να μην είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι «περισσότερες αλλαγές συνέβησαν τον 20ο αιώνα από ό,τι σε όλες τις προηγούμενες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας». Το ίδιο διαπιστώνουνε και στις αρχές του 21ου αιώνα.
Στοιχεία για την επιτάχυνση
Τι εννοούμε όταν λέμε ότι ο ρυθμός και η κλίμακα της πολιτισμικής αλλαγής αυξάνονται; Τι στοιχεία έχουμε; Πώς μπορούμε να μετρήσουμε την αλλαγή;
Στην κοσμολογική ή γεωλογική κλίμακα, η αλλαγή μετριέται σε εκατομμύρια ή δισεκατομμύρια χρόνια. Στη βιολογική κλίμακα, με τη φυσική επιλογή να καθορίζει το ρυθμό, η αλλαγή συμβαίνει σε χιλιάδες έως εκατομμύρια χρόνια. Στην κλίμακα του ανθρώπινου πολιτισμού, μια μεγάλης κλίμακας αλλαγή συνέβαινε κατά τη διάρκεια χιλιετιών ή αιώνων, αλλά τώρα συμβαίνει σε δεκαετίες ή και χρόνια.
Ας δούμε το χρονικό διάστημα που έχει διαρκέσει κάθε μία από τις κύριες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Η παλαιολιθική εποχή, ή η εποχή του κυνηγιού και της συλλογής, διήρκεσε από την αρχή του είδους μας πριν από περίπου 250.000 χρόνια έως πριν από περίπου 10.000 χρόνια. Αυτό είναι περίπου 240.000 χρόνια, ή 240 χιλιετίες. Η περίοδος της γεωργίας διήρκεσε περίπου 10.000 χρόνια, ή 10 χιλιετίες, ενώ η σύγχρονη βιομηχανική εποχή κράτησε 200 χρόνια, ή το ένα πέμπτο της χιλιετίας. Βλέπετε κάποιο μοτίβο επιταχυνόμενης αλλαγής; Κάθε εποχή διήρκεσε για πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα από την προηγούμενη. Τώρα φαίνεται ότι βρισκόμαστε ήδη κοντά στην αρχή μιας νέας εποχής, αφού δεν μπορούμε να συνεχίσουμε για πολύ στον σημερινό μας τρόπο: το πετρέλαιο τελειώνει και η καύση ορυκτών καυσίμων αλλάζει το κλίμα μας.
Μεγεθύνοντας τον 20ο αιώνα, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε εξετάζοντας την αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού. Το 1900 η Γη είχε 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους, το 1950 είχε 2,5 δισεκατομμύρια και το 2000 είχε 6,1 δισεκατομμύρια. Με άλλα λόγια, διπλασιάστηκε σχεδόν δύο φορές σε έναν αιώνα. Κατά τη διάρκεια της ζωής οποιουδήποτε έζησε το τελευταίο μισό του 20ου αιώνα, ο ανθρώπινος πληθυσμός διπλασιάστηκε σε 40 χρόνια. Αυτό δεν έχει ξαναγίνει στη ζωή κανενός. Από το 2000 ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού έχει επιβραδυνθεί κάπως, αλλά ο ανθρώπινος πληθυσμός εξακολουθεί να αυξάνεται, έχει αυξηθεί στα 7 δισεκατομμύρια. Αυτό το σύνολο αντιπροσωπεύει μια τεράστια, ταχεία και άνευ προηγουμένου αλλαγή για τους ανθρώπους και για τον πλανήτη.
Ο αριθμός των ανθρώπων που έζησαν ποτέ υπολογίζεται σε περίπου 80 δισεκατομμύρια. Από αυτούς, το 20 τοις εκατό έχει ζήσει στη σύγχρονη εποχή. Περίπου το 8 τοις εκατό (7 δισεκατομμύρια διαιρούμενο με 80 δισεκατομμύρια) όλων των ανθρώπων που περπατούν στη Γη είναι ζωντανοί σήμερα.
Τι κατέστησε δυνατό για τόσους πολλούς ανθρώπους να επιβιώσουν και να ζήσουν μια μακρά ζωή; (Το μέσο προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως έχει αυξηθεί από περίπου 35 χρόνια το 1900 σε περίπου 66 χρόνια το 2000.) Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται στην αυξημένη αλληλεπίδραση της ενέργειας που ρέει μέσω των ανθρώπινων συστημάτων και στις αυξανόμενες καινοτομίες στην ανθρώπινη τεχνολογία.
Η δύναμη που ωθεί την επιτάχυνση της αλλαγής στις ανθρώπινες κοινωνίες σήμερα είναι η καύση ορυκτών καυσίμων - άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου - και οι τεχνολογικές καινοτομίες της σύγχρονης εποχής. Το πετρέλαιο άρχισε να χρησιμοποιείται στις αρχές του 20ου αιώνα, φέρνοντας επανάσταση στις μεταφορές τροφοδοτώντας αυτοκίνητα, φορτηγά, τρακτέρ, αεροπλάνα και τανκς. Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η χρήση ενέργειας στον κόσμο επεκτάθηκε 13 φορές, η οποία περιελάμβανε εξαπλασιασμό της παραγωγής πετρελαίου μόλις από το 1950 έως το 1973. Τα τρία ορυκτά καύσιμα παρέχουν ενέργεια που προέρχεται από τον Ήλιο και στάλθηκε στη Γη πριν από εκατομμύρια χρόνια, υποστηρίζοντας την πρώιμη ζωή μορφές, διατηρούνται κάπως στα απομεινάρια τους και στη συνέχεια διατηρούνται υπόγεια ή κάτω από τη θάλασσα μέχρι να το ανακτήσουν οι άνθρωποι. Αυτή η επιπλέον ενέργεια ωθεί την παραγωγή τροφίμων και τις τεχνολογίες μας (μεταφορές, επικοινωνίες, χρηματοοικονομικά συστήματα, εξερεύνηση του διαστήματος, και στρατιωτικές ενέργειες). Ο παγκόσμιος πολιτισμός μας βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα αυτή τη στιγμή. Από το 2010 μόνο το 16% περίπου της παγκόσμιας ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
Περισσότεροι άνθρωποι και περισσότερη ενέργεια από ορυκτά καύσιμα έχει προσθέσει μια μεγάλη αύξηση στο μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας — μια δεκαπλάσια αύξηση από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το 1945. Η περίοδος από τότε ονομάζεται μερικές φορές «Μεγάλη Επιτάχυνση, επειδή οι παγκόσμιες αυξήσεις στον πληθυσμό, την παραγωγή και τη χρήση ενέργειας έχουν αυξηθεί με άγνωστο μέχρι τώρα ρυθμό.
Τεχνολογία Πάνω από Τρεις Γενιές
Οι αλλαγές στην τεχνολογία που συνέβησαν τον 20ο αιώνα μπορεί να είναι πιο έντονες αν συγκρίνω ορισμένες πτυχές της ζωής της γιαγιάς μου, Bertha Mantz Bast, που έζησε από το 1888 έως το 1987, με πτυχές της δικής μου.
Η γιαγιά μου παντρεύτηκε τον παππού μου, Πολ Τζέικομπ Μπαστ, το 1909. Ζούσαν με τους γονείς του σε μια φάρμα γαλακτοπαραγωγής στο νότιο Ουισκόνσιν, 20 μίλια από το Μιλγουόκι. Εκείνη την εποχή ο παππούς είχε ήδη το πρώτο του τρακτέρ Ford, αλλά δεν είχαν ρεύμα, αυτοκίνητο, ραδιόφωνο ή τηλέφωνο. Ταξίδευαν μόνο όσο μπορούσαν να περπατήσουν, ή όσο τα άλογα μπορούσαν να τραβήξουν ένα έλκηθρο το χειμώνα ή ένα αμαξάκι το καλοκαίρι. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να παίρνουν τρένο. Άρμεγαν τις αγελάδες με το χέρι και αντλούσαν νερό στην κουζίνα με το χέρι. Η γιαγιά κρέμασε τα ρούχα σε γραμμές για να στεγνώσουν και καλλιεργούσε τα λαχανικά τους στους κήπους της. Το αγρόκτημα είχε λάμπες κηροζίνης, ξυλόσομπες για μαγείρεμα και θέρμανση, και μια γκαρνταρόμπα (τουαλέτα) έξω. Όλοι έκαναν μπάνιο στην κουζίνα σε μια μεγάλη ξύλινη μπανιέρα. Η γιαγιά είπε ότι ήταν καθαροί και χαρούμενοι.
Κατά τη διάρκεια της ζωής της γιαγιάς στο αγρόκτημα —μέχρι που μετακόμισαν σε μια πόλη το 1954— εμφανίστηκαν καινοτομίες που άλλαξαν τη ζωή της πάρα πολύ. Κάποια στιγμή πριν από το 1920 ο παππούς αγόρασε το πρώτο του αυτοκίνητο, ένα Model-T Ford που έπρεπε να στροβιλιστεί με το χέρι για να ξεκινήσει ο κινητήρας. (Η γιαγιά δεν έμαθε ποτέ να οδηγεί.) Ο ηλεκτρισμός έφτασε το 1921, τερματίζοντας τις λάμπες κηροζίνης. Σύντομα υπήρχαν εσωτερικά υδραυλικά, σωλήνες για το πότισμα του κήπου, και τελικά άρμεγμα και πλυντήρια, καθώς και ραδιόφωνα, τηλέφωνα και φωνογράφοι. Στα 80 της η γιαγιά της πέταξε δύο φορές με αεροπλάνο για να επισκεφτεί την κόρη της, η οποία ζούσε στο Σαν Σαλβαδόρ του Ελ Σαλβαδόρ.
Κατά τη διάρκεια της ζωής μου, οι τεχνολογικές καινοτομίες εμφανίστηκαν ακόμη πιο γρήγορα. Πριν παντρευτώ το 1961, είχαν τεθεί σε χρήση αντιβιοτικά για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση ασθενειών, είχε εφευρεθεί η έγχρωμη τηλεόραση (1940), καθώς και η ατομική ενέργεια (1945) και οι πιστωτικές κάρτες (1950). Μετά το γάμο μου, ο πρώτος άνθρωπος προσγειώθηκε στη Σελήνη το 1969, οι πρώτοι υπολογιστές της IBM εμφανίστηκαν το 1981 και τα πρώτα Macintosh της Apple το 1984.
Μετά από αυτό η λίστα επιταχύνεται ακόμη περισσότερο:
1990 World Wide Web1991 Πρώτη κυψέλη καυσίμου υδρογόνου για αυτοκίνητα1992 Ψηφιακά κινητά τηλέφωναDVD του 19951997 Το υβριδικό αυτοκίνητο Toyota κυκλοφόρησε στην Ιαπωνία1998 Τηλεόραση υψηλής ευκρίνειας2000 υφάσματα Nano-Tex2001 Νέα τεχνολογία τεχνητής καρδιάς και ήπατος. iPods2004 Facebook2005 YouTube2007 Νέο ρεκόρ απόδοσης σε ηλιακά κύτταρα2010 Πρώτο iPad
Τώρα στα τελευταία μου χρόνια, είμαι πολύ πιο απελπιστικά ξεπερασμένος από ό,τι ήταν ποτέ η γιαγιά μου. Δυσκολεύομαι πολύ να συμβαδίσω με τις καινοτομίες που εμφανίζονται συνεχώς, επειδή ο ρυθμός των αλλαγών έχει επιταχυνθεί. Ωστόσο, η ανταμοιβή για μένα ήταν εκπληκτικά υπέροχη. Τώρα μπορώ να συνδεθώ σχεδόν ακαριαία με οποιονδήποτε στον κόσμο και με όλη τη γνώση στον κόσμο. Μπορώ να πηδήξω σε ένα αεροπλάνο και να είμαι οπουδήποτε μέσα σε λίγες ώρες. Μπορώ να ολοκληρώσω τις εργασίες συντήρησης της καθημερινότητάς μου σε πολύ λίγο χρόνο. Η γιαγιά δύσκολα θα μπορούσε να το πιστέψει, και έχει φύγει μόλις 25 χρόνια.
Σε αυτές τις παραγράφους έχω περιγράψει μόνο καινοτομίες καθώς έχουν επηρεάσει την καθημερινή ζωή. Όμως η τεχνολογία έχει μεταμορφώσει όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Σήμερα η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι συνδεδεμένη σε ένα ταυτόχρονο παγκόσμιο δίκτυο που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ πριν στη Γη - ένα δίκτυο ανταλλαγής που περιλαμβάνει φάρμακα, τρόφιμα και όπλα. Ποιος θα είναι ο ρυθμός των αλλαγών κατά τη διάρκεια της ζωής σας;
Cynthia Stokes Brown
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου