London strolling: Goya και Auerbach
Πορτραίτο, να ένας ωραίος τρόπος να μείνεις στην αιωνιότητα
exhibitionism 
12.11.2015
Κείμενο: Γκέλυ Γρυντάκη
E-mail: ggrindaki@gmail.com
Η πλατεία Τραφάλγκαρ είναι σίγουρα ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς περιήγησης στο Λονδίνο. Πέραν όμως της στήλης του Νέλσονα και των τεσσάρων λιονταριών που ρεμβάζουν γύρω της, εδώ κι ένα χρόνο περίπου μπορεί κανείς να σαστίσει λίγο μπροστά στο σκελετό ενός αλόγου, με μια κυλιόμενη επιγραφή χρηματιστηρίου δεμένη στο πόδι του, που στέκεται πάνω στον νοτιοδυτικό πλίνθο της πλατείας. Η θέση που προορίστηκε κάποτε για ένα άγαλμα του Γουίλιαμ του 4ου έφιππου, το οποίο ποτέ δεν έγινε, εδώ και μερικά χρόνια –συγκεκριμένα από το 1998- φιλοξενεί γλυπτά σύγχρονων καλλιτεχνών, από ανάθεση της Δημαρχίας του Λονδίνου. Μέχρι το 2016 λοιπόν έχουμε την ευκαιρία να κοιτάμε το Gift Horse του αιχμηρού και πολιτικού Γερμανού καλλιτέχνη Hans Haacke, βασισμένο σε χαρακτικό ανατομίας του Άγγλου ζωγράφου George Stubbs και εμπνευσμένο από τον οικονομολόγο Adam Smith. Η σαρκαστική ματιά του Χάακε στο δίπολο σύγχρονα οικονομικά συστήματα vs βιοπορισμός στο κέντρο του Λονδίνου, είναι εύγλωττη όσο πρέπει σε αυτό το εφήμερο μνημείο.
Ένας άλλος καλός λόγος να περάσει κανείς από την Τραφάλγκαρ όμως, είναι και για να επισκεφθεί δυο πολύ σημαντικά κρατικά μουσεία του Λονδίνου, τη National Gallery και τη National Portrait Gallery. Πόσο μάλλον όταν στην πρώτη αυτή την εποχή λαμβάνει χώρα μια από τις πιο πολυσυζητημένες εκθέσεις της πόλης, τα πορτραίτα του Γκόγια, (Goya, The portraits).
Φερδινάνδος ο 7ος της Ισπανίας, Francisco de Goya © The National Gallery, London
Γκόγια, φυσικά, κάθε λάτρης των τεχνών έχει συναντήσει στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, ενώ κάποια έργα του έχουν σχεδόν σημαδέψει το συλλογικό μας φαντασιακό, θα τολμούσε κανείς να πει. Πίνακες σαν τον Κρόνο που καταβροχθίζει τα παιδιά του, την 3η Μαΐου του 1808 ή τη ντυμένη και γυμνή Μάγια τους έχουμε δει από βιβλία σχολικά, λευκώματα τέχνης και ντοκιμαντέρ, μέχρι σε πολυάριθμες ανατυπώσεις τους σε αφίσες και καρτ ποστάλ. Εκτός όμως από τα σκοτεινά και πολιτικά έργα του, τους μαύρους πίνακες, τα σατυρικά Καπρίτσια του και τα πικρά Δεινά του πολέμου, ο Francisco Jose de Goya y Lucientes υπήρξε κυρίως αυλικός καλλιτέχνης, επίσημος πορτραιτίστας της αριστοκρατίας της Μαδρίτης των τελών του 18ου αιώνα. Το μέγα ενδιαφέρον των πορτραίτων αυτών και της έκθεσης, είναι το ότι απέχουν μακράν από τις ωραιοποιημένες τυπικές προσωπογραφίες (σαν αυτές του Βελάσκεθ π.χ. ή του Βαν Ντάικ και άλλων αυλικών καλλιτεχνών). Τα πορτραίτα του Γκόγια είναι σκανδαλιστικά ανθρώπινα, ενίοτε άσχημα και αλαζονικά, ενώ η υφή της ματαιοδοξίας και της κενότητας των ευγενών αποδίδεται, μέσα από βλέμματα και εκφράσεις, με την ίδια επιμέλεια με την οποία αποδίδεται και αυτή των φανταχτερών ρούχων τους, μέσα από τη λεπτομέρεια των ακριβών και εντυπωσιακών υφασμάτων. Ο Φερδινάνδος ο 7ος της Ισπανίας δείχνει εξαιρετικά κακοδιάθετος, ενώ η Δούκισσα της Άλμπα είναι τόσο αλαζονική, που εκλείπει η αύρα της γοητείας της και δεν πείθει ως περίφημη καρδιοκατακτήτρια της εποχής. Εξίσου ενδιαφέρον έχουν τα αυστηρά αυτοπορτραίτα του –θλιμμένος άνθρωπος ο Γκόγια, με προσωπικές τραγωδίες, από το χαμό των έξι από τα εφτά παιδιά του μέχρι την αρρώστια που του κόστισε την ακοή του- στα οποία άλλοτε διαφαίνεται η αυταρέσκεια της θέσης του στην αυλή και άλλοτε μια βαθιά ανθρώπινη μελαγχολία, που θυμίζει τα αντίστοιχα του Ρέμπραντ. Από τα πιο ενδιαφέροντα πάντως κομμάτια της έκθεσης είναι το τελευταίο μέρος, τα πορτραίτα των φίλων του και των συγγενών του, όπου τα πρόσωπα πια έχουν ζεστασιά και ομορφιά ανεξάρτητη των φυσικών τους χαρακτηριστικών. Τα βλέμματα είναι πιο μαλακά, η ματιά του καλλιτέχνη ενέχει συγκίνηση, οι εκφράσεις πιο συμπαθητικές και οικείες, οι γραμμές πιο ελεύθερες ενώ το πορτραίτο του φίλου του και συγγραφέα Leandro Fernández de Moratín φτάνει να είναι σχεδόν ιμπρεσιονιστικό.
Portrait of the Poet Moratín (1824), Francisco de Goya
Συνεχίζοντας την παρατήρηση της απόδοσης του ανθρώπινου προσώπου κατηφορίζουμε προς την Tate Britain όπου ο Frank Auerbach έχει και αυτός να επιδείξει –μεταξύ άλλων- και μια πολύ ενδιαφέρουσα οπτική του πορτραίτου. Εδώ φυσικά έχουμε περάσει δυναμικά στον εικοστό αιώνα και σε έναν σύγχρονο και τολμηρό εξπρεσιονισμό. Παχιές πάστες, έντονα χρώματα, γρήγορες γραμμές χωρίς καμπύλες- οι καμπύλες στον Άουερμπαχ εμφανίζονται σχεδόν παρεμπιπτόντως από την σύμπτωση των χειρονομιακών ευθειών του – απίστευτες ποσότητες χρώματος να δημιουργούν εντυπωσιακές ανάγλυφες ποιότητες στα πρόσωπα και τα τοπία. Ο Άουερμπαχ ζωγραφίζει τη γυναίκα του, τους φίλους του, συναδέλφους, συνεργάτες, την επιμελήτριά του με λάδια με ακρυλικά ή με μολύβια και κάρβουνο, ενώ το αποτέλεσμα πάντα είναι αιχμηρές εικόνες έντονης συναισθηματικής φόρτισης. Η αίσθηση βγαίνοντας είναι μια επικράτεια του κόκκινου και του κίτρινου, αν και το χιλιοσκισμένο, γρατζουνισμένο και εσκεμμένα ταλαιπωρημένο αυτοπορτραίτο από κάρβουνο του καλλιτέχνη – σε μια στάση που δεν μπορεί να μην παραπέμψει σ’ εκείνη τη γνωστή βλοσυρή φωτογραφία του Μποντλέρ-, όπως και το αντίστοιχο της γυναίκας του στην αρχή της έκθεσης, σχεδόν σε στοιχειώνουν.
Frank Auerbach (b. 1931) Self Portrait (1958)
Μια πρόταση είναι πάντως, αν βρεθείτε σε αυτή την έκθεση, να μη φύγετε από την έξοδο, αλλά να τη δείτε και μια δεύτερη φορά, επιστρέφοντας προς την είσοδο, κοιτάζοντας αυτή τη φορά τα έργα από απόσταση. Ίσως έτσι να φανούν πιο καθαρά οι προοπτικές στα τοπία και –κυρίως- αυτά τα ακατάληπτα πορτραίτα να αποκτήσουν μια πιο αναγνώσιμη έκφραση, καθώς η βροντερή τους εκφραστικότητα σίγουρα δεν έχει να κάνει με την ευκρίνεια των προσώπων. Η δουλειά του Άουερμπαχ είναι εξαιρετικά ιδιοσυγκρασιακή και συναισθηματική, χωρίς να εξαναγκάζει όμως το συναίσθημα. Όπως λέει και ο ίδιος σε μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξη που προβάλλεται στο μουσείο, δεν θα εκτιμούσε ποτέ κάποιον που θα προσπαθούσε να βγάλει εσκεμμένα συναίσθημα από τη δουλειά του, το συναίσθημα υπάρχει στον καλλιτέχνη και από εκείνον θα βγει φυσικά στο έργο.
Η εικαστικός Marvin Gaye Chetwynd Marvin στο έργο-παιδότοπος “The Idol”
Μια σύντομη τελευταία πρόταση για τους γονείς φιλότεχνους. Το Abbey Leisure Centre στο Barking ανέθεσε στην εικαστικό Marvin Gaye Chetwynd να φτιάξει ένα μικρό παιδότοπο soft play μέσα στο χώρο του αθλητικού κέντρου της περιοχής. Το αποτέλεσμα είναι το The Idol, ένας χαώδης ασπρόμαυρος λαβύρινθος μαλακού παιχνιδιού, απολύτως ασφαλής για παιδιά 2-6 χρονών. Πρόκειται δηλαδή για ένα έργο τέχνης, εγκατάσταση-τοτέμ-σάιμποργκ, εμπνευσμένο από ένα ειδώλιο Νεολιθικής εποχής που βρέθηκε στις αρχές του αιώνα στο Ανατολικό Λονδίνο, απολαυστικό τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Απλώς για τους τελευταίους ίσως να απαιτεί λίγες αντοχές παραπάνω για να ακολουθήσουν τα μικρά τους στην εξερεύνησή τους.
Info εκθέσεων:
– Goya: The Portraits
The National Gallery, London | 7 Οκτωβρίου 2015 – 10 Ιανουαρίου 2016
– Frank Auerbach
Tate Britain| 9 Οκτωβρίου 2015 – 13 Μαρτίου 2016
Κεντρική φωτογραφία άρθρου: Πορτραίτο της Δούκισσας Άλμπα, Goya (αριστερά), Half-length nude, Frank Auerbach (δεξιά)
ΠΗΓΗ:ελculture.gr
E-mail: ggrindaki@gmail.com
Η πλατεία Τραφάλγκαρ είναι σίγουρα ένας από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς περιήγησης στο Λονδίνο. Πέραν όμως της στήλης του Νέλσονα και των τεσσάρων λιονταριών που ρεμβάζουν γύρω της, εδώ κι ένα χρόνο περίπου μπορεί κανείς να σαστίσει λίγο μπροστά στο σκελετό ενός αλόγου, με μια κυλιόμενη επιγραφή χρηματιστηρίου δεμένη στο πόδι του, που στέκεται πάνω στον νοτιοδυτικό πλίνθο της πλατείας. Η θέση που προορίστηκε κάποτε για ένα άγαλμα του Γουίλιαμ του 4ου έφιππου, το οποίο ποτέ δεν έγινε, εδώ και μερικά χρόνια –συγκεκριμένα από το 1998- φιλοξενεί γλυπτά σύγχρονων καλλιτεχνών, από ανάθεση της Δημαρχίας του Λονδίνου. Μέχρι το 2016 λοιπόν έχουμε την ευκαιρία να κοιτάμε το Gift Horse του αιχμηρού και πολιτικού Γερμανού καλλιτέχνη Hans Haacke, βασισμένο σε χαρακτικό ανατομίας του Άγγλου ζωγράφου George Stubbs και εμπνευσμένο από τον οικονομολόγο Adam Smith. Η σαρκαστική ματιά του Χάακε στο δίπολο σύγχρονα οικονομικά συστήματα vs βιοπορισμός στο κέντρο του Λονδίνου, είναι εύγλωττη όσο πρέπει σε αυτό το εφήμερο μνημείο.
Ένας άλλος καλός λόγος να περάσει κανείς από την Τραφάλγκαρ όμως, είναι και για να επισκεφθεί δυο πολύ σημαντικά κρατικά μουσεία του Λονδίνου, τη National Gallery και τη National Portrait Gallery. Πόσο μάλλον όταν στην πρώτη αυτή την εποχή λαμβάνει χώρα μια από τις πιο πολυσυζητημένες εκθέσεις της πόλης, τα πορτραίτα του Γκόγια, (Goya, The portraits).
Φερδινάνδος ο 7ος της Ισπανίας, Francisco de Goya © The National Gallery, London
Γκόγια, φυσικά, κάθε λάτρης των τεχνών έχει συναντήσει στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, ενώ κάποια έργα του έχουν σχεδόν σημαδέψει το συλλογικό μας φαντασιακό, θα τολμούσε κανείς να πει. Πίνακες σαν τον Κρόνο που καταβροχθίζει τα παιδιά του, την 3η Μαΐου του 1808 ή τη ντυμένη και γυμνή Μάγια τους έχουμε δει από βιβλία σχολικά, λευκώματα τέχνης και ντοκιμαντέρ, μέχρι σε πολυάριθμες ανατυπώσεις τους σε αφίσες και καρτ ποστάλ. Εκτός όμως από τα σκοτεινά και πολιτικά έργα του, τους μαύρους πίνακες, τα σατυρικά Καπρίτσια του και τα πικρά Δεινά του πολέμου, ο Francisco Jose de Goya y Lucientes υπήρξε κυρίως αυλικός καλλιτέχνης, επίσημος πορτραιτίστας της αριστοκρατίας της Μαδρίτης των τελών του 18ου αιώνα. Το μέγα ενδιαφέρον των πορτραίτων αυτών και της έκθεσης, είναι το ότι απέχουν μακράν από τις ωραιοποιημένες τυπικές προσωπογραφίες (σαν αυτές του Βελάσκεθ π.χ. ή του Βαν Ντάικ και άλλων αυλικών καλλιτεχνών). Τα πορτραίτα του Γκόγια είναι σκανδαλιστικά ανθρώπινα, ενίοτε άσχημα και αλαζονικά, ενώ η υφή της ματαιοδοξίας και της κενότητας των ευγενών αποδίδεται, μέσα από βλέμματα και εκφράσεις, με την ίδια επιμέλεια με την οποία αποδίδεται και αυτή των φανταχτερών ρούχων τους, μέσα από τη λεπτομέρεια των ακριβών και εντυπωσιακών υφασμάτων. Ο Φερδινάνδος ο 7ος της Ισπανίας δείχνει εξαιρετικά κακοδιάθετος, ενώ η Δούκισσα της Άλμπα είναι τόσο αλαζονική, που εκλείπει η αύρα της γοητείας της και δεν πείθει ως περίφημη καρδιοκατακτήτρια της εποχής. Εξίσου ενδιαφέρον έχουν τα αυστηρά αυτοπορτραίτα του –θλιμμένος άνθρωπος ο Γκόγια, με προσωπικές τραγωδίες, από το χαμό των έξι από τα εφτά παιδιά του μέχρι την αρρώστια που του κόστισε την ακοή του- στα οποία άλλοτε διαφαίνεται η αυταρέσκεια της θέσης του στην αυλή και άλλοτε μια βαθιά ανθρώπινη μελαγχολία, που θυμίζει τα αντίστοιχα του Ρέμπραντ. Από τα πιο ενδιαφέροντα πάντως κομμάτια της έκθεσης είναι το τελευταίο μέρος, τα πορτραίτα των φίλων του και των συγγενών του, όπου τα πρόσωπα πια έχουν ζεστασιά και ομορφιά ανεξάρτητη των φυσικών τους χαρακτηριστικών. Τα βλέμματα είναι πιο μαλακά, η ματιά του καλλιτέχνη ενέχει συγκίνηση, οι εκφράσεις πιο συμπαθητικές και οικείες, οι γραμμές πιο ελεύθερες ενώ το πορτραίτο του φίλου του και συγγραφέα Leandro Fernández de Moratín φτάνει να είναι σχεδόν ιμπρεσιονιστικό.
Portrait of the Poet Moratín (1824), Francisco de GoyaΣυνεχίζοντας την παρατήρηση της απόδοσης του ανθρώπινου προσώπου κατηφορίζουμε προς την Tate Britain όπου ο Frank Auerbach έχει και αυτός να επιδείξει –μεταξύ άλλων- και μια πολύ ενδιαφέρουσα οπτική του πορτραίτου. Εδώ φυσικά έχουμε περάσει δυναμικά στον εικοστό αιώνα και σε έναν σύγχρονο και τολμηρό εξπρεσιονισμό. Παχιές πάστες, έντονα χρώματα, γρήγορες γραμμές χωρίς καμπύλες- οι καμπύλες στον Άουερμπαχ εμφανίζονται σχεδόν παρεμπιπτόντως από την σύμπτωση των χειρονομιακών ευθειών του – απίστευτες ποσότητες χρώματος να δημιουργούν εντυπωσιακές ανάγλυφες ποιότητες στα πρόσωπα και τα τοπία. Ο Άουερμπαχ ζωγραφίζει τη γυναίκα του, τους φίλους του, συναδέλφους, συνεργάτες, την επιμελήτριά του με λάδια με ακρυλικά ή με μολύβια και κάρβουνο, ενώ το αποτέλεσμα πάντα είναι αιχμηρές εικόνες έντονης συναισθηματικής φόρτισης. Η αίσθηση βγαίνοντας είναι μια επικράτεια του κόκκινου και του κίτρινου, αν και το χιλιοσκισμένο, γρατζουνισμένο και εσκεμμένα ταλαιπωρημένο αυτοπορτραίτο από κάρβουνο του καλλιτέχνη – σε μια στάση που δεν μπορεί να μην παραπέμψει σ’ εκείνη τη γνωστή βλοσυρή φωτογραφία του Μποντλέρ-, όπως και το αντίστοιχο της γυναίκας του στην αρχή της έκθεσης, σχεδόν σε στοιχειώνουν.
Frank Auerbach (b. 1931) Self Portrait (1958)
Μια πρόταση είναι πάντως, αν βρεθείτε σε αυτή την έκθεση, να μη φύγετε από την έξοδο, αλλά να τη δείτε και μια δεύτερη φορά, επιστρέφοντας προς την είσοδο, κοιτάζοντας αυτή τη φορά τα έργα από απόσταση. Ίσως έτσι να φανούν πιο καθαρά οι προοπτικές στα τοπία και –κυρίως- αυτά τα ακατάληπτα πορτραίτα να αποκτήσουν μια πιο αναγνώσιμη έκφραση, καθώς η βροντερή τους εκφραστικότητα σίγουρα δεν έχει να κάνει με την ευκρίνεια των προσώπων. Η δουλειά του Άουερμπαχ είναι εξαιρετικά ιδιοσυγκρασιακή και συναισθηματική, χωρίς να εξαναγκάζει όμως το συναίσθημα. Όπως λέει και ο ίδιος σε μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξη που προβάλλεται στο μουσείο, δεν θα εκτιμούσε ποτέ κάποιον που θα προσπαθούσε να βγάλει εσκεμμένα συναίσθημα από τη δουλειά του, το συναίσθημα υπάρχει στον καλλιτέχνη και από εκείνον θα βγει φυσικά στο έργο.
Η εικαστικός Marvin Gaye Chetwynd Marvin στο έργο-παιδότοπος “The Idol”Μια σύντομη τελευταία πρόταση για τους γονείς φιλότεχνους. Το Abbey Leisure Centre στο Barking ανέθεσε στην εικαστικό Marvin Gaye Chetwynd να φτιάξει ένα μικρό παιδότοπο soft play μέσα στο χώρο του αθλητικού κέντρου της περιοχής. Το αποτέλεσμα είναι το The Idol, ένας χαώδης ασπρόμαυρος λαβύρινθος μαλακού παιχνιδιού, απολύτως ασφαλής για παιδιά 2-6 χρονών. Πρόκειται δηλαδή για ένα έργο τέχνης, εγκατάσταση-τοτέμ-σάιμποργκ, εμπνευσμένο από ένα ειδώλιο Νεολιθικής εποχής που βρέθηκε στις αρχές του αιώνα στο Ανατολικό Λονδίνο, απολαυστικό τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Απλώς για τους τελευταίους ίσως να απαιτεί λίγες αντοχές παραπάνω για να ακολουθήσουν τα μικρά τους στην εξερεύνησή τους.
Info εκθέσεων:
– Goya: The Portraits
The National Gallery, London | 7 Οκτωβρίου 2015 – 10 Ιανουαρίου 2016
– Frank Auerbach
Tate Britain| 9 Οκτωβρίου 2015 – 13 Μαρτίου 2016
Κεντρική φωτογραφία άρθρου: Πορτραίτο της Δούκισσας Άλμπα, Goya (αριστερά), Half-length nude, Frank Auerbach (δεξιά)
ΠΗΓΗ:ελculture.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου