Ν. Δράμας: Θεοφάνια, Τριήμερος Εορτασμός


Το τριήμερο των Θεοφανίων είναι μία αρχή και ένα τέλος. Μια άβυσσος μυστηρίων που ακολουθεί την ιστορία και τον πολιτισμό της ανθρωπότητας και επαναλαμβάνεται με την αφοπλιστική απλότητα που και η γη ολοκληρώνει κάθε χρόνο τον κύκλο της γύρω από τον ήλιο
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΠΑΝΩΡΑΙΑ ΜΑΤΖΑΒΑΛΗ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΦΑΝΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ
Δώδεκα ημέρες τώρα, από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 6 Γενάρη, που είναι τα νερά αβάπτιστα, καλύτερα -λέει ο λαός- οι άνθρωποι να αποφεύγουν τις πολλές δουλειές. Οι «καλικαντζαραίοι» που έχουν ανέβει στη Γη είναι ζαβολιάρηδες, κάνουν ζημιές, πειράγματα• όλα γενικά θέλουν να τα χαλάνε. Είναι δαιμονικά. Λέγεται ότι κάποιος τους άνοιξε την πόρτα του Κάτω Κόσμου και αυτοί σταμάτησαν να ροκανίζουν το Δέντρο της Ζωής που στηρίζει τη Γη και βγήκαν με τους ζωντανούς. Ψυχές του Αδη που σαν τον τραγοπόδαρο Πάνα κρύβονται παντού. Ακόμη και στις σκιές.

Τώρα όμως με τη Βάπτιση, θα γυρίσουν και πάλι στα έγκατα της Γης για να συνεχίσουν το έργο τους: Το ροκάνισμα του δέντρου που... είναι ξανά ολόκληρο. Πάλι από την αρχή, λοιπόν. Ενας αιώνιος, αέναος κύκλος. Ζωή, θάνατος, ζωή. Φως, σκοτάδι και πάλι από την αρχή. Θεοφάνια. Και η Γη αναπνέει κανονικά. Μα κοιμάται ακόμα, κι ήρθε η ώρα να ξυπνήσει!
Τόπος του παραμυθιού, τα χωριά της Δράμας, κοντά στο όρος Φαλακρό. Λίγα μονάχα «δράμια» γης που εδώ και αιώνες πλέκουν με τον δικό τους ιδιαίτερο τρόπο τον ίδιο διαχρονικό μύθο.
Εδώ, στις 7 και 8 Γενάρη, οι φασαρίες από τη μια και οι μουσικές από την άλλη αρχίζουν. Οι «Αράπηδες» και οι «Αρκούδες» πιάνουν δουλειά για να ξυπνήσουν τη Γη. Να την ξεσηκώσουν. Αυτές τις μέρες, ο Διόνυσος «λύνει και δένει». Ποτίζει με το υπέροχο τοπικό κρασί τους πάντες, τη Φύση ολόκληρη, για να 'ρθει η έκσταση και να ακολουθήσει η οργιαστική γονιμοποίησή της. Και ο Πάνας, πανταχού παρών, συνοδευόμενος από γέλια, μέθη, μουσική και χορό. Προετοιμασίες για τον ερχομό της άνοιξης που πρέπει να ολοκληρωθούν μες στην καρδιά του χειμώνα.
Ευγονία, ευετηρία, ευφορία της Γης και των ανθρώπων. Τα μάθατε; Ο Διόνυσος θα παντρευτεί. Νύφη; Η Περσεφόνη. Ο «Ιερός Γάμος», συμβολικός και αυτός και τακτικό δρώμενο από την αρχαιότητα γίνεται, κάθε χρόνο, στις 8 Ιανουαρίου. Γίνεται με παπά και με κουμπάρο και χωρίς καμία παρεξήγηση όταν ο κόσμος εύχεται «και του χρόνου». Ολοι ξέρουν. Αιώνες τώρα γίνεται το ίδιο. Γλέντι, χορός, τραγούδι και εκκωφαντικός θόρυβος.
Εχει αρχίσει όμως να νυχτώνει και το παραμύθι τελειώνει.
Πάρ' το από την αρχή ώς το τέλος και τ' ανάποδα. Δεν είναι παρά ο «Ενας» μαγικός κύκλος που κάνει και η Γη γύρω από τον Ηλιο.

• Επίκεντρο των θεαματικών παραδοσιακών εορτασμών τις μέρες των Θεοφανίων είναι τα κοντινά χωριά στην πόλη της Δράμας, Μοναστηράκι, Πετρούσα, Ξηροπόταμος, Καλή Βρύση, Πύργος και Βώλακας.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ


• Πρωταγωνιστές, οι «Αράπηδες»: Πρόσωπα που έχουν βάψει τα χέρια και το πρόσωπό τους με στάχτη, ενώ στην πλάτη τους φέρουν καμπούρα από άχυρα και μια προβιά ή φλοκάτη. Στη μέση φορούν ζώνη με μεγάλα κουδούνια και κρατούν ξύλινο μπαστούνι. Με το σώμα σκυφτό κινούνται αυτοσχεδιαστικά και δημιουργούν δυνατό ήχο με τα κουδούνια τους. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η στάχτη που χρησιμοποιούν καλείται «δωδεκαμερήτικη», δεδομένου ότι τη φυλάνε στις σόμπες ή τα τζάκια τους το Δωδεκαήμερο που τα νερά είναι αβάπτιστα, ενώ εκτός από το βάψιμο των προσώπων την κρατάνε για να ραντίζουν με αυτή τα σπίτια και τα χωράφια τους. Αλλη μια μέθοδος για να ξορκίσουν το κακό...
• Συμπρωταγωνιστές τους οι «Τσολιάδες» με την εθνική φορεσιά και οι «Γκιλίγκες» με την τοπική γυναικεία φορεσιά. Ολοι μαζί, με λύρες και νταϊρέδες, γυρίζουν στα σπίτια του κάθε χωριού, ανταλλάσσοντας ευχές. Ακολουθεί χορός στις πλατείες, μιμητικό όργωμα και εικονική σπορά.
• Στις 8 Ιανουαρίου γίνεται αναπαράσταση τοπικού γάμου. Την ίδια μέρα βγαίνουν και οι «Αρκούδες»: Αντρες μεταμφιεσμένοι με ολόκληρες προβιές. Η μέρα αυτή στον Βώλακα είναι αφιερωμένη στη «μαμμή», την οποία επισκέπτονται οι μητέρες με διάφορα δώρα. Στην Πετρούσα, πάλι, εμφανίζεται μεταξύ άλλων και μια καμήλα, η οποία με την αντοχή και τη δύναμη της επιβίωσης που τη διακρίνει, ερχεται να δώσει κουράγιο στους κατοίκους, ακόμη και για τις χρονιές τις... δύσκολες.

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Ξέρεται ότι: Το χαγιάτι στον ελλαδικό χώρο δεν είναι τούρκικο

Το άλογο κοιμάται όρθιο!